Questions:
1. Where has 6-1-16 ग्रहिज्यावयिव्यधिवष्टिविचतिवृश्चतिपृच्छतिभृज्जतीनां ङिति च (used in step 6 of the example) been used in the first ten verses of Chapter Two of the गीता?
Answer: 6-1-16 ग्रहिज्यावयिव्यधिवष्टिविचतिवृश्चतिपृच्छतिभृज्जतीनां ङिति च (used in step 6 of the example) has been used in the first ten verses of Chapter Two of the गीता in the form पृच्छामि derived from the धातुः √प्रच्छ् (तुदादि-गणः, प्रच्छँ ज्ञीप्सायाम्, धातु-पाठः # ६. १४९).
कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः पृच्छामि त्वां धर्मसम्मूढचेताः |
यच्छ्रेयः स्यान्निश्चितं ब्रूहि तन्मे शिष्यस्तेऽहं शाधि मां त्वां प्रपन्नम् || 2-7||

The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, उत्तम-पुरुषः, एकवचनम्, therefore the प्रत्यय: is मिप्।
प्रच्छ् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= प्रच्छ् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= प्रच्छ् + मिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= प्रच्छ् + श + मिप् । By 3-1-77 तुदादिभ्यः शः।
= प्रच्छ् + अ + मि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः ।
= प् र् अच्छ् + अ + मि = प् ऋ अच्छ् + अ + मि । By 6-1-16 ग्रहिज्यावयिव्यधिवष्टिविचतिवृश्चतिपृच्छतिभृज्जतीनां ङिति च। Note: Since the सार्वधातुक-प्रत्यय: “श” is अपित्, by 1-2-4 सार्वधातुकमपित् it behaves ङिद्वत् – as if it has ङकार: as a इत्। This allows 6-1-16 to apply.
= पृच्छ + मि । By 6-1-108 सम्प्रसारणाच्च।
= पृच्छामि । By 7-3-101 अतो दीर्घो यञि।

2. Where else (besides in जगृहे) has the “त”-प्रत्यय: been used in the verse?
Answer: The “त”-प्रत्यय: been used in the verse in the form चक्रे derived from the धातुः √कृ (तनादि-गणः, डुकृञ् करणे, धातु-पाठः # ८. १०)
The विवक्षा is लिँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्, hence the प्रत्ययः is “त”।
कृ + लिँट् । By 3-2-115 परोक्षे लिँट्।
= कृ + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= कृ + त । 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ् mandates the प्रत्ययः “त” as the substitute for the लकारः। By 3-4-115 लिट् च, a तिङ्-प्रत्यय: which comes in place of लिँट् gets the आर्धधातुक-सञ्ज्ञा। Therefore “त” gets the आर्धधातुक-सञ्ज्ञा। This prevents 3-1-68 कर्तरि शप् (which requires a सार्वधातुक-प्रत्यय: to follow) from applying.
= कृ + एश् । By 3-4-81 लिटस्तझयोरेशिरेच्, 1-3-10 यथासंख्यमनुदेशः समानाम्, 1-1-55 अनेकाल्शित्सर्वस्य।
= कृ + ए । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः। Note: As per 1-2-5 असंयोगाल्लिट् कित्, the प्रत्यय: “ए” is कित् here. Hence 1-1-5 ग्क्ङिति च prevents 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः from applying.
= कृ कृ + ए । By 6-1-8 लिटि धातोरनभ्यासस्य।
Note: As per 1-1-59 द्विर्वचनेऽचि, we apply 6-1-8 लिटि धातोरनभ्यासस्य before applying 6-1-77 इको यणचि।
= कर् कृ + ए । By 7-4-66 उरत्, 1-1-51 उरण् रपरः।
= चर् कृ + ए । By 7-4-62 कुहोश्चुः, 1-1-50 स्थानेऽन्तरतमः।
= च कृ + ए । By 7-4-60 हलादिः शेषः।
= चक्रे । By 6-1-77 इको यणचि।

3. Where has 6-4-64 आतो लोप इटि च been used in the verse?
Answer: 6-4-64 आतो लोप इटि च has been used in the form प्रददुः derived from the धातुः √दा (जुहोत्यादि-गणः, डुदाञ् दाने, धातु-पाठः #३. १०)।
The विवक्षा is लिँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, बहुवचनम्।
दा + लिँट् । By 3-2-115 परोक्षे लिँट् ।
= दा + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= दा + झि । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= दा + उस् । By 3-4-82 परस्मैपदानां णलतुसुस्थलथुसणल्वमाः। 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the ending सकार: of “उस्” from getting the इत्-सञ्ज्ञा।
= दा दा + उस् । By 6-1-8 लिटि धातोरनभ्यासस्य।
Note: As per 1-1-59 द्विर्वचनेऽचि, we apply 6-1-8 लिटि धातोरनभ्यासस्य before applying 6-4-64 आतो लोप इटि च।
= द दा + उस् । By 7-4-59 ह्रस्वः।
= ददुस् । By 6-4-64 आतो लोप इटि च – The ending आकार: of an अङ्गम् takes लोप: when followed by a vowel-beginning आर्धधातुक-प्रत्यय: that has either:
(i) a “इट्”-आगम: or
(ii) a ककार: or ङकार: as an इत्।
Note: As per 1-2-5 असंयोगाल्लिट् कित्, “उस्” is a कित्-प्रत्यय: here. This allows 6-4-64 to apply.
= ददुः । रुँत्व-विसर्गौ – 8-2-66 ससजुषो रुः and 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः।
“प्र” is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे।)
प्र + ददुः = प्रददुः ।

4. The word युयुजु: used in the verse is derived from the धातु: √युज् (युजिँर् योगे ७. ७). The विवक्षा is लिँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, बहुवचनम्। Why doesn’t the उकार: of the धातु: take the गुणादेश: by 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च?
Answer: “उस्” is a कित्-प्रत्यय: here as per 1-2-5 असंयोगाल्लिट् कित् – A लिँट् affix which is not a पित् – does not have पकार: as a इत् – shall be considered to be a कित् (as having ककार: as a इत्), as long as there is no संयोग: (conjunction consonant) prior to the affix. Hence 1-1-5 ग्क्ङिति च prevents 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च from applying.

The विवक्षा is लिँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, बहुवचनम्, hence the प्रत्ययः is “झि”।
युज् + लिँट् । By 3-2-115 परोक्षे लिँट् ।
= युज् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= युज् + झि । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= युज् + उस् । By 3-4-82 परस्मैपदानां णलतुसुस्थलथुसणल्वमाः। 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the ending सकार: of “उस्” from getting the इत्-सञ्ज्ञा।
= युज् युज् + उस् । By 6-1-8 लिटि धातोरनभ्यासस्य।
= यु युज् + उस् । By 7-4-60 हलादिः शेषः।
= युयुजुः । रुँत्व-विसर्गौ – 8-2-66 ससजुषो रुः and 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः ।

5. How would you say this in Sanskrit?
“Arjuna accepted Sri Krishna’s command.” Use the masculine प्रातिपदिकम् “आदेश” for “command” and use the same verbal root as in the example for “to accept.”
Answer: अर्जुनः श्रीकृष्णस्य आदेशम् जगृहे = अर्जुनः श्रीकृष्णस्यादेशं जगृहे।

6. How would you say this in Sanskrit?
“In order to uplift the earth, Lord Vishnu took on the form of a boar.” Use the अव्ययम् “उद्धर्तुम्” for “in order to uplift”, the masculine प्रातिपदिकम् “वराह” for “boar”, the neuter प्रातिपदिकम् “रूप” for “form” and use the same verbal root as in the example for “to take on.”
Answer: पृथिवीम् उद्धर्तुम् भगवान् विष्णुः वराहस्य रूपम् जगृहे = पृथिवीमुद्धर्तुं भगवान् विष्णुर्वराहस्य रूपं जगृहे ।

Easy questions:

1. Which सूत्रम् is used for the “स्याट्”-आगम: in the form तस्यै (सर्वनाम-प्रातिपदिकम् “तद्”, स्त्रीलिङ्गे चतुर्थी-एकवचनम्)?
Answer: 7-3-114 सर्वनाम्नः स्याड्ढ्रस्वश्च is used for the “स्याट्”-आगम: in the form तस्यै (सर्वनाम-प्रातिपदिकम् “तद्”, स्त्रीलिङ्गे चतुर्थी-एकवचनम्)।
तद् + ङे । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा………।
त अ + ङे । By 7-2-102 त्यदादीनामः, 1-1-52 अलोऽन्त्यस्य।
= त + ङे । By 6-1-97 अतो गुणे।
= त टाप् + ङे । Since we are deriving a feminine form, we have to add the प्रत्ययः “टाप्” to “त” using 4-1-4 अजाद्यतष्टाप्।
= त आ + ए । अनुबन्धलोपः by 1-3-7 चुटू, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः।
= ता + ए । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः।
= त + स्याट् ए । By 7-3-114 सर्वनाम्नः स्याड्ढ्रस्वश्च, the ङित् affixes that follow a सर्वनाम-शब्द: that ends in an आप् affix, get the स्याट् augment and the (अङ्गम् ending in) आप् is shortened. As per 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ, the augment स्याट् joins at the beginning of the प्रत्यय: “ए”।
= त + स्या ए । By 1-3-3 हलन्त्यम् , 1-3-9 तस्य लोपः।
= तस्यै । By 6-1-88 वृद्धिरेचि ।

2. The word आशिष: used in the verse is द्वितीया-बहुवचनम् of the स्त्रीलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “आशिस्”। What would be the form in प्रथमा-एकवचनम्?
Answer: The form in प्रथमा-एकवचनम् of the स्त्रीलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “आशिस्” is आशीः।
आशिस् + सुँ । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा………।
= आशिस् + स् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= आशिस् । By 6-1-68 हल्ङ्याब्भ्यो दीर्घात्‌ सुतिस्यपृक्तं हल्। Now “आशिस्” gets the पद-सञ्ज्ञा by 1-4-14 सुप्तिङन्तं पदम् with the help of 1-1-62 प्रत्ययलोपे प्रत्ययलक्षणम्।
= आशिरुँ । By 8-2-66 ससजुषो रुः।
= आशिर् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= आशीर् । By 8-2-76 र्वोरुपधाया दीर्घ इकः, the penultimate इक् letter (इ, उ, ऋ, ऌ) of a पदम् is elongated when the पदम् ends in a रेफ: or a वकार: of a धातु:।
= आशीः । By 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः।