Questions:
1. Where is the प्रातिपदिकम् “निराशिस्” used in the गीता (Chapters 3, 4 and 6)?
The प्रातिपदिकम् “निराशिस्” is used as निराशी: in verse 30 chapter 3, verse 21 of chapter 4 and verse 10 of chapter 6 declined in प्रथमा-एकवचनम्।

मयि सर्वाणि कर्माणि संन्यस्याध्यात्मचेतसा |
निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः || 3-30||
निराशीर्यतचित्तात्मा त्यक्तसर्वपरिग्रहः |
शारीरं केवलं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम् || 4-21||
योगी युञ्जीत सततमात्मानं रहसि स्थितः |
एकाकी यतचित्तात्मा निराशीरपरिग्रहः || 6-10||

2. Consider the प्रातिपदिकम् “अघायुस्” used in the गीता 3-16. This is also a compound similar to “निराशिस्”। In पुंलिङ्गे प्रथमा-एकवचनम्, all the same steps, as in this example, are used – except 8-2-76 र्वोरुपधाया दीर्घ इकः doesn’t apply. What does that tell you about the ending सकार: in “अघायुस्”?

It indicates that the सकारः of अघायुस् does not come from a धातुः।
Note: If the सकारः were part of धातुः then after 8-2-66 ससजुषो रुः, 8-2-76 र्वोरुपधाया दीर्घ इकः would have applied giving the form अघायूः ।

3. Derive the सप्तमी-बहुवचनम् of “निराशिस्”।
सप्तमी-बहुवचनम् of “निराशिस्” is निराशीष्षु/निराशी:षु।
निराशिस् + सुप् (4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिँभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्)
निराशिस् + सु ( अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम् and 1-3-9 तस्य लोपः)
निराशिर् + सु (रुँत्वम् by 8-2-66 ससजुषो रुः। अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत् and 1-3-9 तस्य लोपः)
निराशीर् + सु (8-2-76 र्वोरुपधाया दीर्घ इकः applies because the अङ्गम् has पद-सञ्ज्ञा by 1-4-17 स्वादिष्वसर्वनामस्थाने)
निराशी: + सु (8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः)
निराशीस्सु/निराशी:सु (8-3-34 विसर्जनीयस्य सः/8-3-36 वा शरि – When the विसर्गः is followed by a शर् letter it optionally gets replaced by a विसर्गः)
निराशीस्षु/निराशी:षु (8-3-58 नुम्विसर्जनीयशर्व्यवायेऽपि)
निराशीष्षु/निराशी:षु (8-4-41 ष्टुना ष्टुः applies in the first form.)

4. The प्रातिपदिकम् “अणीयस्” ends in the तद्धित-प्रत्यय: “ईयसुँन्” – hence it is “उगित्”। Which सूत्रम् was used to do the उपधा-दीर्घ: in the form “अणीयांसम्” used in this verse?
अणीयांसम् is द्वितीया-एकवचनम् of the प्रातिपदिकम् “अणीयस्” । 6-4-10 सान्तमहतः संयोगस्य was used to do the उपधा-दीर्घ: in the form “अणीयांसम्”।
अणीयस् + अम् (4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिँभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्)
अणीय नुँम् स् + अम् (7-1-70 उगिदचां सर्वनामस्थानेऽधातोः)
अणीयन्स् + अम् (अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम् and 1-3-9 तस्य लोपः)
अणीयान्स् + अम् (6-4-10 सान्तमहतः संयोगस्य)
अणीयांस् अम् (8-3-24 नश्चापदान्तस्य झलि)
अणीयांसम्।

5. Which सर्वनाम-शब्द: (pronoun) has been used in this verse? By which सूत्रम् does पाणिनि: define the सर्वनाम-सञ्ज्ञा?
The सर्वनाम-शब्द: is तम् (प्रातिपदिकम् “तद्”) । ‘तद्’ gets the सर्वनाम-सञ्ज्ञा by 1-1-27 सर्वादीनि सर्वनामानि।
तद् + अम् (4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिँभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्)
त अ + अम् (7-2-102 त्यदादीनामः)
त + अम् (6-1-97 अतो गुणे )
तम् (6-1-107 अमि पूर्व: )

6. The अमरकोश: gives thirty-eight synonyms (all masculine) for the word “विष्णु:” (प्रातिपदिकम् “विष्णु”, meaning “Lord Vishnu”). Two of them are used in this verse – नारायण: (प्रातिपदिकम् “नारायण”) and वासुदेव: (प्रातिपदिकम् “वासुदेव”)। Please list the other thirty-six.
विष्णुर्नारायणः कृष्णो वैकुण्ठो विष्टरश्रवाः।
दामोदरो हृषीकेशः केशवो माधवः स्वभूः ।।१-१-१८।।
दैत्यारिः पुण्डरीकाक्षो गोविन्दो गरुडध्वजः।
पीताम्बरोऽच्युतः शार्ङ्गी विष्वक्सेनो जनार्दनः ।।१-१-१९।।
उपेन्द्र इन्द्रावरजश्चक्रपाणिश्चतुर्भुजः।
पद्मनाभो मधुरिपुर्वासुदेवस्त्रिविक्रमः ।।१-१-२०।।
देवकीनन्दनः शौरिः श्रीपतिः पुरुषोत्तमः।
वनमाली बलिध्वंसी कंसारातिरधोक्षजः ।।१-१-२१।।
विश्वम्भरः कैटभजिद्विधुः श्रीवत्सलाञ्छनः।।१-१-२२।।
(इति ऊनचत्वारिंशत् “विष्णो:” नामानि)
1. कृष्ण: (प्रातिपदिकम् “कृष्ण”)
2. वैकुण्ठ: (प्रातिपदिकम् “वैकुण्ठ”)
3. विष्टरश्रवा: (प्रातिपदिकम् “विष्टरश्रवस्”)
4. दामोदर: (प्रातिपदिकम् “दामोदर”)
5. हृशीकेश: (प्रातिपदिकम् “हृशीकेश”)
6. केशव: (प्रातिपदिकम् “केशव”)
7. माधव: (प्रातिपदिकम् “माधव”)
8. स्वभू: (प्रातिपदिकम् “स्वभू”)
9. दैत्यारि: (प्रातिपदिकम् “दैत्यारि”)
10. पुण्डरीकाक्ष: (प्रातिपदिकम् “पुण्डरीकाक्ष”)
11. गोविन्द: (प्रातिपदिकम् “गोविन्द”)
12. गरुडध्वजः (प्रातिपदिकम् “गरुडध्वज”)
13. पीताम्बर: (प्रातिपदिकम् “पीताम्बर” )
14. अच्युत: (प्रातिपदिकम् “अच्युत”)
15. शार्ङ्गी (प्रातिपदिकम् “शार्ङ्गिन्”)
16. विष्वक्सेन: (प्रातिपदिकम् “विष्वक्सेन”)
17. जनार्दन: (प्रातिपदिकम् “जनार्दन”)
18. उपेन्द्र: (प्रातिपदिकम् “उपेन्द्र”)
19. इन्द्रावरज: (प्रातिपदिकम् “इन्द्रावरज”)
20. चक्रपाणि: (प्रातिपदिकम् “चक्रपाणि”)
21. चतुर्भुज: (प्रातिपदिकम् “चतुर्भुज”)
22. पद्मनाभ: (प्रातिपदिकम् “पद्मनाभ”)
23. मधुरिपु: (प्रातिपदिकम् “मधुरिपु”)
24. त्रिविक्रम: (प्रातिपदिकम् “त्रिविक्रम”)
25. देवकीनन्दनः (प्रातिपदिकम् “देवकीनन्दन”)
26. शौरिः (प्रातिपदिकम् “शौरि”)
27. श्रीपतिः (प्रातिपदिकम् “श्रीपति”)
28. पुरुषोत्तमः (प्रातिपदिकम् “पुरुशोत्तम”)
29. वनमाली (प्रातिपदिकम् “वनमालिन्”)
30. बलिध्वंसी (प्रातिपदिकम् “बलिध्वंसिन्”)
31. कंसाराति: (प्रातिपदिकम् “कंसाराति”)
32. अधोक्षज:(प्रातिपदिकम् “अधोक्षज”)
33. विश्वम्भरः (प्रातिपदिकम् “विश्वम्भर”)
34. कैटभजित् (प्रातिपदिकम् “कैटभजित्”)
35. विधु: (प्रातिपदिकम् “विधु”)
36. श्रीवत्सलाञ्छनः(प्रातिपदिकम् “श्रीवत्सलाञ्छन”)

All are masculine.

7. How would you ask this in Sanskrit?
“Who worshiped Krishna with a one-pointed mind?” Use a verb from the verse and the adjective प्रातिपदिकम् “एकाग्र” for “one-pointed.”
कः कृष्णम् एकाग्रेण चित्तेन/मनसा अयजत् = कः कृष्णमेकाग्रेण चित्तेनायजत्/मनसायजत् ।

Advanced question:
1. The form “हृदि” used in this verse is the सप्तमी-एकवचनम् of the नपुंसकलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “हृदय”। (Also used in the गीता 8-12, 13-18, 15-15.) This is an alternate form – the other familiar form being हृदये। Can you find a सूत्रम् (not yet discussed in class) in 6-1 of the अष्टाध्यायी which is necessary to derive this form? (It comes earlier than 6-1-72 संहितायाम्)।
By the सूत्रम् 6-1-63 पद्दन्नोमास्हृन्निशसन्यूषन्दोषन्यकञ्छकन्नुदन्नासञ्छस्प्रभृतिषु, the प्रातिपदिकम् “हृदय” optionally takes the हृद्-आदेश: when any प्रत्यय: from “शस्” onwards – that is from “शस्” (द्वितीया-बहुवचनम्) up to “सुप्” (सप्तमी-बहुवचनम्) – follows.
हृद् + ङि (सप्तमी-एकवचनम् ) = हृदि (अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः)

Easy questions:
1. Consider the form “प्रभुम्”। It is द्वितीया-एकवचनम् of the प्रातिपदिकम् “प्रभु”। Which सूत्रम् do we use to get प्रभु + अम् = प्रभुम्? (The same सूत्रम् is used in the form “रामम्”)।
6-1-107 अमि पूर्वः।

2. Consider the सन्धि-कार्यम् between अयजत् + प्रभुम्। Which two rules can be applied here? (There will be no net change in the form.)
अयजत् + प्रभुम्
अजयद् + प्रभुम् (by 8-2-39 झलां जशोऽन्ते झल् letter त् occurring at the end of a पदम् is replaced by the corresponding जश् letter द्)
अयजत् + प्रभुम् (by 8-4-55 खरि च – the झल् letter द् is replaced by the corresponding चर् letter त् as a खर् letter प् is following)