1. In the first verse of which Chapter of the गीता has the affix “ण्यत्” been used?
Answer: The affix “ण्यत्” has been used in वाक्यम् (नपुंसकलिङ्गे द्वितीया-एकवचनम्) and कार्यम् (नपुंसकलिङ्गे द्वितीया-एकवचनम्) in the following verses:
सञ्जय उवाच
तं तथा कृपयाविष्टमश्रुपूर्णाकुलेक्षणम्‌ |
विषीदन्तमिदं वाक्यमुवाच मधुसूदनः || 2-1||

श्रीभगवानुवाच
अनाश्रितः कर्मफलं कार्यं कर्म करोति यः |
स संन्यासी च योगी च न निरग्निर्न चाक्रियः || 6-1||

The कृदन्त-प्रातिपदिकम् “वाक्य” is derived from √वच् (वचँ परिभाषणे २. ५८) as follows:
वच् + ण्यत् । By 3-1-124 ऋहलोर्ण्यत्‌ – The affix ण्यत् may be used following any verbal root which either ends in a ऋ-वर्णः (ऋकारः or ॠकारः) or in a consonant.
= वच् + य । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः। Note: “य” gets आर्धधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-114 आर्धधातुकं शेषः।
= वक् + य । By 7-3-52 चजोः कु घिण्ण्यतोः। Note: The निषेध-सूत्रम् 7-3-67 वचोऽशब्दसंज्ञायाम् does not apply here because of the exclusion अशब्दसंज्ञायाम्।
= वाक्य । By 7-2-116 अत उपधायाः।
“वाक्य” gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46 कृत्तद्धितसमासाश्च।

The कृदन्त-प्रातिपदिकम् “कार्य” is derived from √कृ (डुकृञ् करणे ८. १०) as follows:
कृ + ण्यत् । By 3-1-124 ऋहलोर्ण्यत्‌ – The affix ण्यत् may be used following any verbal root which either ends in a ऋ-वर्णः (ऋकारः or ॠकारः) or in a consonant.
= कृ + य । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः। Note: “य” gets आर्धधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-114 आर्धधातुकं शेषः।
= कर् + य । By 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः, 1-1-51 उरण् रपरः।
= कार्य । By 7-2-116 अत उपधायाः।
“कार्य” gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46 कृत्तद्धितसमासाश्च।

2. Why doesn’t the सूत्रम् 7-3-52 चजोः कु घिण्ण्यतोः apply in the form “भोज्य”?
Answer: The सूत्रम् 7-3-52 चजोः कु घिण्ण्यतोः does not apply in the form “भोज्य” because of the निषेध-सूत्रम् 7-3-69 भोज्यं भक्ष्ये – The form “भोज्य” is used in the sense of “edible.” In any other sense the form is “भोग्य”।

3. Where has the सूत्रम् 8-2-77 हलि च been used in the verses?
Answer: The सूत्रम् 8-2-77 हलि च has been used in the form अवदीर्यते derived from √दॄ (दॄ विदारणे ९. २६).

The विवक्षा is लँट्, कर्मणि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
दॄ + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= दॄ + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= दॄ + त । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, 1-3-13 भावकर्मणोः।
= दॄ + ते । By 3-4-79 टित आत्मनेपदानां टेरे।
= दॄ + यक् + ते । By 3-1-67 सार्वधातुके यक्। Note: Since the affix यक् is a कित्, 1-1-5 क्क्ङिति च stops the गुणादेशः which would have been done by 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः।
= दॄ + य + ते । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= दिर् + य + ते । By 7-1-100 ॠत इद्धातोः, 1-1-51 उरण् रपरः।
= दीर्यते । By 8-2-77 हलि च – The penultimate (उपधा) इक् letter of a verbal root ending in a वकारः or रेफः is elongated, when followed by a हल् (consonant.)

“अव” is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे, 1-4-80 ते प्राग्धातोः।)
अव + दीर्यते = अवदीर्यते ।

4. Which verbal root has been used in the form प्रवेक्ष्यामि?
Answer: The verbal root √विश् (तुदादि-गणः, विशँ प्रवेशने, धातु-पाठः # ६. १६०) has been used in the form प्रवेक्ष्यामि।

The विवक्षा is लृँट्, कर्तरि प्रयोग:, उत्तम-पुरुषः, एकवचनम्।
विश् + लृँट् । 3-3-13 लृट् शेषे च।
= विश् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= विश् + मिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, 1-3-78 शेषात् कर्तरि परस्मैपदम्।
= विश् + मि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= विश् + स्य + मि । By 3-1-33 स्यतासी लृलुटोः। Note: 7-2-10 एकाच उपदेशेऽनुदात्तात् stops the “इट्”-आगम: (for “स्य”) which would have been done by 7-2-35 आर्धधातुकस्येड् वलादेः।
= वेश् + स्य + मि । By 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च।
= वेश् स्यामि । By 7-3-101 अतो दीर्घो यञि।
= वेष् स्यामि । By 8-2-36 व्रश्च-भ्रस्ज-सृज-मृज-यज-राज-भ्राजच्छशां षः।
= वेक् स्यामि । By 8-2-41 षढोः कः सि।
= वेक्ष्यामि । By 8-3-59 आदेशप्रत्यययो:।

“प्र” is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे, 1-4-80 ते प्राग्धातोः।)
प्र + वेक्ष्यामि = प्रवेक्ष्यामि ।

5. How would you say this in Sanskrit?
“These fruits are not fit to be eaten.”
Answer: इमानि/एतानि फलानि न भोज्यानि ।

6. How would you say this in Sanskrit?
Kaikeyī said to Bharata “You ought to enjoy the kingdom.” Paraphrase to passive “The kingdom ought to be enjoyed by you.”
Answer: त्वया राज्यम् भोग्यम् इति कैकेयी भरतम् उवाच = त्वया राज्यं भोग्यमिति कैकेयी भरतमुवाच।

Easy Questions:

1. Which सूत्रम् is used for the गुणादेशः in the form पितरि?
Answer: The सूत्रम् 7-3-110 ऋतो ङिसर्वनामस्थानयोः is used for the गुणादेशः in the form पितरि (पुंलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “पितृ”, सप्तमी-एकवचनम्।)

पितृ + ङि । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌।
= पितृ + इ । अनुबन्ध-लोप: by 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= पितर् + इ | By 7-3-110 ऋतो ङिसर्वनामस्थानयोः – The ending ऋकार: of a अङ्गम् gets a गुणः replacement, when followed by the affix “ङि” (सप्तमी-एकवचनम्) or an affix with the designation सर्वनामस्थानम्। By 1-1-51 उरण् रपरः – In the place of ऋवर्ण: if an अण् letter comes as a substitute, it is always followed by a “रँ” letter.
= पितरि।

2. Where has the सूत्रम् 6-4-134 अल्लोपोऽनः been used in the verses?
Answer: The सूत्रम् 6-4-134 अल्लोपोऽनः has been used in the form राज्ञा (पुंलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “राजन्”, तृतीया-एकवचनम्)।

राजन् + टा । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा………।
= राजन् + आ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः। “राजन्” gets the भ-सञ्ज्ञा by 1-4-18 यचि भम्।
= राज्न् + आ । By 6-4-134 अल्लोपोऽनः – There is an elision of the अकारः of “अन्” when
i) the “अन्” belongs to a अङ्गम् and
ii) the “अन्” is (immediately) followed by a स्वादि-प्रत्यय: which is not सर्वनामस्थानम् and which either begins with a यकारः or a vowel (अच्)।
Note: स्वादि-प्रत्यया: are the प्रत्यया: prescribed from 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा……… up to the end of Chapter Five of the अष्टाध्यायी।
= राज्ञा । By 8-4-40 स्तोः श्चुना श्चुः।