1. In the गीता where has the प्रातिपदिकम् “वध्य” been used (as a part of a compound)?
Answer: The प्रातिपदिकम् “वध्य” has been used in the compound अवध्यः in the following verse:
देही नित्यमवध्योऽयं देहे सर्वस्य भारत |
तस्मात्सर्वाणि भूतानि न त्वं शोचितुमर्हसि || 2-30||

2. What would be an alternate form for वध्यः?
Answer: An alternate form for वध्यः would be घात्यः।

The कृदन्त-प्रातिपदिकम् “घात्य” is derived from √हन् (हनँ हिंसागत्योः २. २) as follows:
हन् + ण्यत् । By 3-1-124 ऋहलोर्ण्यत्‌ – The affix ण्यत् may be used following any verbal root which either ends in a ऋ-वर्णः (ऋकारः or ॠकारः) or in a consonant.
= हन् + य । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः। Note: “य” gets आर्धधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-114 आर्धधातुकं शेषः।
= घन् + य । By 7-3-54 हो हन्तेर्ञ्णिन्नेषु।
= घत् + य । 7-3-32 हनस्तोऽचिण्णलोः।
= घात्य । By 7-2-116 अत उपधायाः।
“घात्य” gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46 कृत्तद्धितसमासाश्च।

The विवक्षा is पुंलिङ्गे, प्रथमा-एकवचनम्।
घात्य + सुँ । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिँभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्।
= घात्य + स् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= घात्यः । रुँत्व-विसर्गौ by 8-2-66 ससजुषो रुः and 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः।

3. In 1-3 (third quarter of Chapter One) of the अष्टाध्यायी, can you find a वार्तिकम् which justifies the use of आत्मनेपदम् in the form निरस्यत?
Answer: The use of आत्मनेपदम् in the form निरस्यत can be justified by the वार्तिकम् (in the महाभाष्यम् under 1-3-29 समो गम्यृच्छिप्रच्छिस्वरत्यर्तिश्रुविदिभ्यः) ‘उपसर्गादस्यत्यूह्योर्वा वचनम्’ – When preceded by a उपसर्गः, the verbal root √अस् (असुँ क्षेपणे ४. १०६) and √ऊह् (ऊहँ वितर्के १. ७३५) takes a आत्मनेपदम् affix optionally.

4. Why is निरस्यत a आर्षप्रयोगः?
Answer: The grammatically correct form is निरास्यत।

निरास्यत is derived from √अस् (असुँ क्षेपणे ४. १०६). The विवक्षा is लँङ्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
अस् + लँङ् । By 3-2-111 अनद्यतने लङ्।
= अस् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= अस् + त । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, वार्तिकम् (in the महाभाष्यम् under 1-3-29 समो गम्यृच्छिप्रच्छिस्वरत्यर्तिश्रुविदिभ्यः) ‘उपसर्गादस्यत्यूह्योर्वा वचनम्’।
= अस् + श्यन् + त । By 3-1-69 दिवादिभ्यः श्यन्।
= अस्यत । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= आट् अस्यत । By 6-4-72 आडजादीनाम् – When followed by लुँङ्, लँङ् or लृँङ्, an अङ्गम् which begins with an अच् gets आट् as an augment. As per 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ the “आट्”-आगमः attaches to the beginning of the अङ्गम्।
Note: In the form निरस्यत, the सूत्रम् 6-4-72 आडजादीनाम् has not been honored.
= आ अस्यत । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम् and 1-3-9 तस्य लोपः।
= आस्यत । By 6-1-90 आटश्च।

“निर्/निस्” is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे, 1-4-80 ते प्राग्धातोः।)
निर्/निस् + आस्यत
= निर्/निरुँ + आस्यत । By 8-2-66 ससजुषो रुः।
= निरास्यत । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-9 तस्य लोपः।

5. Can you spot an affix “णिच्” in the verses?
Answer: An affix “णिच्” has been used in the form निःसारयत derived from √सृ (सृ गतौ १. १०८५).

The विवक्षा is लोँट्, कर्तरि प्रयोग: (हेतुमति), मध्यम-पुरुषः, बहुवचनम्।
सृ + णिच् । By 3-1-26 हेतुमति च – The affix “णिच्” is used after a root, when the operation of a causer – such as the operation of directing – is to be expressed.
= सृ + इ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= सर् + इ । By 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः।
= सारि । By 7-2-116 अत उपधायाः। “सारि” gets धातु-सञ्ज्ञा by 3-1-32 सनाद्यन्ता धातवः।

सारि + लोँट् । By 3-3-162 लोट् च।
= सारि + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= सारि + थ । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, 1-3-87 निगरणचलनार्थेभ्यश्च।
= सारि + त । By 3-4-85 लोटो लङ्वत्‌, 3-4-101 तस्थस्थमिपां तांतंतामः।
= सारि + शप् + त । By 3-1-68 कर्तरि शप्।
= सारे + शप् + त । By 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः।
= सारे + अ + त । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= सारयत । By 6-1-78 एचोऽयवायावः।

“निर्/निस्” is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे, 1-4-80 ते प्राग्धातोः।)
निर्/निस् + सारयत = निर्/निरुँ + सारयत । By 8-2-66 ससजुषो रुः।
= निर् + सारयत । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= निःसारयत । By 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः।
= निःसारयत । By 8-3-36 वा शरि।

6. How would you say this in Sanskrit?
Vibhīṣaṇa said to Rāvaṇa “A messenger ought never to be killed.” Use the adjective प्रातिपदिकम् “दूत” for “messenger.”
Answer: दूतः न कदापि वध्यः/घात्यः इति विभीषणः रावणम् उवाच = दूतो न कदापि वध्य/घात्य इति विभीषणो रावणमुवाच।

Easy Questions:

1. Which अव्ययम् in the verses has been translated to “at once”?
Answer: The अव्ययम् “आशु” has been translated to “at once.”

2. Where has the सूत्रम् 6-1-125 प्लुतप्रगृह्या अचि नित्यम् been used in the commentary?
Answer: The सूत्रम् 6-1-125 प्लुतप्रगृह्या अचि नित्यम् has been used to stop the सन्धि-कार्यम् (6-1-78 एचोऽयवायावः) between कषायीभूते and आताम्रे।
The एकारः at the end of कषायीभूते (नपुंसकलिङ्गे प्रथमा-द्विवचनम्) gets the प्रगृह्य-सञ्ज्ञा by 1-1-11 ईदूदेद् द्विवचनं प्रगृह्यम्। Now as per 6-1-125 प्लुतप्रगृह्या अचि नित्यम् – Terms which are designated as “प्रगृह्य” retain their natural state when followed by a vowel. (This means that no सन्धिः operations are performed.)