Questions:
1. In which chapter of the गीता has 3-4-79 टित आत्मनेपदानां टेरे (used in step 4 of the example) been used in the last verse?
Answer: The सूत्रम् 3-4-79 टित आत्मनेपदानां टेरे has been used three times in the forms (1) भजते, chapter 6 verse 47 (ii) पर्युपासते, chapter 12, verse 20 and (iii) उच्यते, chapter 17 verse 28.

योगिनामपि सर्वेषां मद्‌गतेनान्तरात्मना |
श्रद्धावान्भजते यो मां स मे युक्ततमो मतः || 6-47||
भजते is derived from the धातुः √भज् (भ्वादि-गणः, भजँ सेवायाम्, धातु-पाठः #१.११५३ ). The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
भज् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= भज् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= भज् + त । 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ् । “त” gets the सार्वधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-113 तिङ्शित्सार्वधातुकम् ।
= भज् + ते । By 3-4-79 टित आत्मनेपदानां टेरे, the टि-भागः of a आत्मनेपद-प्रत्ययः which substitutes a टित्-लकारः (a लकार: which has टकार: as a इत्), gets एकारः as the replacement.
= भज् + शप् + ते । By 3-1-68 कर्तरि शप्। The शप्-प्रत्यय: which is a शित्, gets सार्वधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-113 तिङ्शित्सार्वधातुकम्।
= भज् + अ + ते । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= भजते ।

अर्जुन उवाच |
ये तु धर्म्यामृतमिदं यथोक्तं पर्युपासते |
श्रद्दधाना मत्परमा भक्तास्तेऽतीव मे प्रियाः || 12-20||
पर्युपासते is derived from the धातुः √आस् (आसँ उपवेशने, धातु-पाठः २. ११). The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथमा-पुरुषः, बहुवचनम्।
आस् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= आस् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= आस् + झ । 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ् । “झ” gets the सार्वधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-113 तिङ्शित्सार्वधातुकम् ।
= आस् + झे । By 3-4-79 टित आत्मनेपदानां टेरे।
= आस् + शप् + झे । By 3-1-68 कर्तरि शप्। The शप्-प्रत्यय: which is a शित्, gets सार्वधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-113 तिङ्शित्सार्वधातुकम्।
= आस् + झे । By 2-4-72 अदिप्रभृतिभ्यः शपः।
= आस् + अते । By 7-1-5 आत्मनेपदेष्वनतः।
= आसते ।
“परि” and “उप” are the उपसर्गौ (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे।)
परि + उप + आसते = पर्युपासते । By 6-1-77 इको यणचि and 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः।

अश्रद्धया हुतं दत्तं तपस्तप्तं कृतं च यत्‌ |
असदित्युच्यते पार्थ न च तत्प्रेत्य नो इह || 17-28||
उच्यते is derived from the धातुः √वच् (अदादि-गणः, वचँ परिभाषणे, धातु-पाठः # २. ५८). This is a कर्मणि प्रयोग: and hence as per 1-3-13 भावकर्मणोः only आत्मनेपदम् can be used. Since the विवक्षा is प्रथम-पुरुष-एकवचनम्, the प्रत्यय: is “त”।
वच् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= वच् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= वच् + त । 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= वच् + ते । By 3-4-79 टित आत्मनेपदानां टेरे।
= वच् + यक् + ते । By 3-1-67 सार्वधातुके यक्।
= वच् + य + ते । By 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= व् अ च् + य + ते = उ अ च् + य + ते । By 6-1-15 वचिस्वपियजादीनां किति ।
= उच्यते । By 6-1-108 सम्प्रसारणाच्च।

2. Can you spot a “श्लु” elision in the verse?
Answer: A “श्लु” elision is seen in the form ददाति derived from the धातुः √दा (जुहोत्यादि-गणः, डुदाञ् दाने, धातु-पाठः #३. १०).The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
दा + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= दा + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= दा + तिप् । 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= दा + शप् + ति । By 3-1-68 कर्तरि शप्‌ ।
= दा + ति । By 2-4-75 जुहोत्यादिभ्यः श्लुः – The “शप्”-प्रत्यय: following the verbal roots “हु” etc. gets “श्लु” (elision).
= दा + दा + ति । By 6-1-10 श्लौ।
= द + दा + ति = ददाति । By 7-4-59 ह्रस्वः।

3. The word महान् used in the verse is पुंलिङ्गे प्रथमा-एकवचनम् of the प्रातिपदिकम् “महत्”। In which सूत्रम् (which we have studied) does पाणिनि: specifically mention the प्रातिपदिकम् “महत्”?
Answer: पाणिनि: specifically mentions the प्रातिपदिकम् ‘महत्’ in the सूत्रम् 6-4-10 सान्त महतः संयोगस्य, when a सर्वनामस्थानम् affix other than a सम्बुद्धिः follows, the letter (vowel) preceding the letter ‘न्’ of a base that ends in a सान्त-संयोग: (a conjunct ending in a सकार:) or of the word ‘महत्’ is elongated.
महत् + सुँ । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा………। The affix ‘सुँ’ gets the सर्वनामस्थान-सञ्ज्ञा here by 1-1-43 सुडनपुंसकस्य।
= महत् + स् । By 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= मह नुँम् त् + स् । By 7-1-70 उगिदचां सर्वनामस्थानेऽधातोः, 1-1-47 मिदचोऽन्त्यात् परः।
= महन्त् + स् । By 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= महान्त् + स् । By 6-4-10 सान्तमहतः संयोगस्य।
= महान्त् । By 6-1-68 हल्ङ्याब्भ्यो दीर्घात् सुतिस्यपृक्तं हल्। ‘महान्त्’ gets पद-सञ्ज्ञा by 1-4-14 सुप्तिङन्तं पदम् with the help of 1-1-62 प्रत्ययलोपे प्रत्ययलक्षणम्।
= महान् । By 8-2-23 संयोगान्तस्य लोपः।
Note: After this 8-2-7 नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य cannot be applied because of 8-2-1 पूर्वत्रासिद्धम्।

4. Why didn’t 7-1-9 अतो भिस ऐस् apply in the form सप्तभि:?
Answer: सप्तभि: is formed from the प्रातिपदिकम् ‘सप्तन्’ । The विवक्षा here is तृतीया-बहुवचनम्।
सप्तन् + भिस् । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा………। “सप्तन्” has पद-सञ्ज्ञा by 1-4-17 स्वादिष्वसर्वनमस्थाने। 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the ending सकारः of “भिस्” from getting इत्-सञ्ज्ञा ।
= सप्त + भिस् । The ending letter “न्” of सप्तन् (which has पद-सञ्ज्ञा and प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा) is dropped by 8-2-7 नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य।
= सप्तभि: । रुँत्व-विसर्गौ by 8-2-66 ससजुषो रुः and 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः।
By 8-2-2 नलोपः सुप्स्वरसंज्ञातुग्विधिषु कृति, the लोपः of नकारः (done by 8-2-7 नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य) is not visible to 7-1-9 अतो भिस ऐस् because 7-1-9 is a सुँब्विधिः। 8-2-2 limits the application of 8-2-1 पूर्वत्रासिद्धम्। The meaning of 8-2-2 is as follows:
The लोपः of नकारः (done by 8-2-7) is not visible only to those prior rules that are in following categories:
1. सुँब्विधौ – rules relating to सुँप् affixes
2. स्वरविधौ – rules relating to accents (in the वेद:)
3. सञ्ज्ञाविधौ – rules that give names or designations
4. कृति तुँग्विधौ – rules that prescribe a तुँक् augment in connection with a कृत्-प्रत्यय:।
Since 7-1-9 falls in category 1, the नकार-लोप: done by 8-2-7 remains असिद्ध: in the eyes of 7-1-9 अतो भिस ऐस्। It still sees an अङ्गम् ending in a नकार:। Hence it cannot apply.

5. How would you say this in Sanskrit?
“In which chapters of the आष्टाध्यायी does पाणिनि: prescribe affixes?” Use the masculine noun “प्रत्यय” for “affix” and use √धा (डुधाञ् धारणपोषणयोः | दान इत्यप्येके धातु-पाठः #३. ११) with the उपसर्ग: “वि” for “to prescribe.”
Answer: पाणिनि: आष्टाध्याय्याः केषु अध्यायेषु प्रत्ययान् विदधाति = पाणिनिराष्टाध्याय्याः केष्वध्यायेषु प्रत्ययान्विदधाति।

6. How would you say this in Sanskrit?
“I (masculine) am married.” Paraphrase this to “I am one who has a wife.” Use the adjective प्रातिपदिकम् “कलत्रवत्” for “one who has a wife.” Note: “कलत्रवत्” ends in the “वतुँप्”-प्रत्यय:।
Answer: कलत्रवान् अस्मि = कलत्रवानस्मि।

Easy questions:
1. In the verse, can you spot two प्रातिपदिके which end in a सकार:?
Answer: The two प्रातिपदिके which end in a सकार: are (i) the सर्वनाम-प्रातिपदिकम् “अदस्” and (ii) the नपुंसकलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “नभस्”। In both cases the विवक्षा is नपुंसकलिङ्गे प्रथमा-एकवचनम्।
अदस्/नभस् + सुँ । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा………।
= अदस्/नभस् । By 7-1-23 स्वमोर्नपुंसकात्, the affixes “सुँ” and “अम्” that follow a neuter अङ्गम् take the लुक् elision.
= अदः/नभः । By 8-2-66 ससजुषो रुः, 8-3-15 खरवसानयोर् विसर्जनीयः ।

2. Where has 7-1-12 टाङसिङसामिनात्स्याः been used in the verse?
Answer: 7-1-12 टाङसिङसामिनात्स्याः has been used in the form नियमात् (पुंलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “नियम”, पञ्चमी-एकवचनम्।)
नियम + ङसिँ । By 4-1-2 स्वौजसमौट्… ।
=नियम + आत् । By 7-1-12 टाङसिङसामिनात्स्याः, following a प्रातिपदिकम् ending in a अकार:, the affixes “टा”, “ङसिँ” and “ङस्” are replaced respectively by “इन”, “आत्” and “स्य”।
= नियमात् । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः।
= नियमाद् । By 8-2-39 झलां जशोऽन्ते।
= नियमात्/नियमाद् । By 8-4-56 वाऽवसाने।