Questions:
1. Where has 7-3-36 अर्त्तिह्रीव्लीरीक्नूयीक्ष्माय्यातां पुङ्णौ been used in a तिङन्तं पदम् in Chapter One of the गीता?
Answer: 7-3-36 अर्त्तिह्रीव्लीरीक्नूयीक्ष्माय्यातां पुङ्णौ has been used in a तिङन्तं पदम् in Chapter One of the गीता in the form स्थापय = तिष्ठन्तं प्रेरय । √स्था-धातुः (ष्ठा गतिनिवृत्तौ १. १०७७), लोँट्, मध्यम-पुरुषः, एकवचनम्, कर्तरि हेतुमति।
अर्जुन उवाच ।
सेनयोरुभयोर्मध्ये रथं स्थापय मेऽच्युत || 1-21||
The धातुः “ष्ठा” has an initial षकारः in the धातु-पाठः। By 6-1-64 धात्वादेः षः सः , there is the substitution of सकारः in the place of the initial षकारः of a धातुः। And by the परिभाषा “निमित्तापाये नैमित्तिकस्याप्यपाय:” (when a cause is gone, it’s effect is also gone) the ठकार-आदेशः for the थकारः, which has come in by 8-4-41 ष्टुना ष्टुः, because of the presence of the षकारः, will now be reverted to the थकारः since the cause for the ठकारादेश: no longer exists. So we now have √स्था।
स्था + णिच् । By 3-1-26 हेतुमति च ।
= स्था + इ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्था पुक् + इ । By 7-3-36 अर्त्तिह्रीव्लीरीक्नूयीक्ष्माय्यातां पुङ्णौ – the augment पुक् is added to the roots √ऋ (ऋ गतिप्रापणयोः १. १०८६, ऋ गतौ ३. १७), √ह्री (ह्री लज्जायाम् ३. ३), √व्ली (व्ली वरणे ९. ३७), √री (रीङ् श्रवणे ४. ३३, री गतिरेषणयोः ९. ३५), √क्नूय् (क्नूयीँ शब्द उन्दने च १. ५५८), √क्ष्माय् (क्ष्मायीँ विधूनने १. ५५९) and to a root ending in a आकार: when the causative affix “णि” follows. As per 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ, the “पुक्”-आगम: joins at the end of the अङ्गम्।
= स्थाप् + इ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः। Note: The उकार: in “पुक्” is उच्चारणार्थ: (for pronunciation only.)
= स्थापि।
“स्थापि” gets the धातु-सञ्ज्ञा by 3-1-32 सनाद्यन्ता धातवः।

स्थापि + लोँट् । By 3-2-123 लोट् च ।
= स्थापि + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्थापि + सिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्ताऽतांझथासाथाम्ध्वमिड्वहिमहिङ्।
= स्थापि + सि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्थापि + हि । By 3-4-87 सेर्ह्यपिच्च।
= स्थापि + शप् + हि । By 3-1-68 कर्तरि शप्।
= स्थापि + अ + हि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्थापे + अ + हि । By 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः।
= स्थापय + हि । By 6-1-78 एचोऽयवायावः।
= स्थापय । By 6-4-105 अतो हेः।

2. Can you spot a “अट्”-आगम: in the verse?
Answer: A “अट्”-आगम: in the verse is seen in the form न्यबोधयत् derived from the √बुध् -धातुः। The विवक्षा is लँङ्, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्, कर्तरि हेतुमति।
बुध् + णिच् । By 3-1-26 हेतुमति च ।
= बुध् + इ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= बोधि । By 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च।
“बोधि” gets the धातु-सञ्ज्ञा by 3-1-32 सनाद्यन्ता धातवः।

बोधि + लँङ् । By 3-2-111 अनद्यतने लङ्।
= बोधि + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= बोधि + तिप्। By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्ताऽतांझथासाथाम्ध्वमिड्वहिमहिङ्।
= बोधि + ति । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= बोधि + त् । By 3-4-100 इतश्‍च।
= बोधि + शप् + त् । By 3-1-68 कर्तरि शप्‌।
= बोधि + अ + त् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= बोधे + अ + ति । By 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः।
= बोधयत् । By 6-1-78 एचोऽयवायावः।
= अट् बोधयत् । By 6-4-71 लुङ्लङ्लृङ्क्ष्वडुदात्तः, 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ।
= अबोधयत् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम् and 1-3-9 तस्य लोपः।
“नि” is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे।)
नि + अबोधयत् = न्यबोधयत् । By 6-1-77 इको यणचि।

3. Commenting on the सूत्रम् 6-1-45 आदेच उपदेशेऽशिति, the काशिका says – “अशिति” इति किम्? ग्लायति। Please explain.
Answer: “अशिति” इति किम्? ग्लायति” means why “अशिति” (= न शिति – not in the context where a शकार: which is a इत् follows) is used in the सूत्रम् 6-1-45 आदेच उपदेशेऽशिति। The reason is to prevent 6-1-45 from applying in forms like ग्लायति।
ग्लायति is derived from the धातुः √ग्लै (ग्लै हर्षक्षये १. १०५१). As can be seen in the derivation below, the “शप्”-प्रत्यय: (which has a beginning शकार: as a इत्) follows √ग्लै and hence the condition “अशिति” prevents 6-1-45 from applying here. If 6-1-45 had applied, the ending ऐकार: of √ग्लै would have been replaced by a आकार: and we would have ended up with an undesirable form.
The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
ग्लै + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= ग्लै + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= ग्लै + तिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्ताऽतांझथासाथाम्ध्वमिड्वहिमहिङ्।
= ग्लै + शप् + तिप् । By 3-1-68 कर्तरि शप्‌।
= ग्लै + अ + ति । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= ग्लायति । By 6-1-78 एचोऽयवायावः।

4. Commenting on the सूत्रम् आदेच उपदेशेऽशिति, the तत्त्वबोधिनी says – धातोः किम्? गोभ्याम्। Please explain.
Answer: “धातोः किम्? गोभ्याम्” means why “धातोः” is used in the सूत्रम् 6-1-45 आदेच उपदेशेऽशिति। In “गोभ्याम्”, we do have a प्रत्यय: (“भ्याम्”) – which does not begin with a शकार् as इत् – following a अङ्गम् (“गो”) ending in a एच् letter (ओकार:), but “गो” does not have the धातु-सञ्ज्ञा। Instead, it has the प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-45 अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम्। Since the condition “धातोः” is not satisfied, 6-1-45 doesn’t apply. If 6-1-45 had applied, the ending ओकार: of “गो” would have been replaced by a आकार: and we would have ended up with an undesirable form.
गो + भ्याम् । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा……….।
= गोभ्याम् ।

5. Which अव्ययम् used in the verse has been translated as “to the utmost degree”?
Answer: The अव्ययम् “अलम्” used in the verse has been translated as “to the utmost degree.” “अलम्” belongs to the स्वरादि-गण: and gets the अव्यय-सञ्ज्ञा by the सूत्रम् 1-1-37 स्वरादिनिपातमव्ययम्।

6. How would you say this in Sanskrit?
“Park your car here.” Use the neuter प्रातिपदिकम् “वाहन” for “car” and √स्था (ष्ठा गतिनिवृत्तौ १. १०७७) in the causative for “to park.”
Answer: तव वाहनम् अत्र स्थापय = तव वाहनमत्र स्थापय।

Easy questions:
1. Which सूत्रम् is used for निर्धारय + इति = निधारयेति?
Answer: The सूत्रम् used is 6-1-87 आद्गुणः – In place of a preceding अवर्ण: letter (अकार: or आकार:) and a following अच् letter, there is a single substitute of a गुण: letter (“अ”, “ए”, “ओ”)।
निर्धारय + इति
= निर्धारय् अ इ ति
= निर्धारय् ए ति । By 6-1-87 आद्गुणः।
= निधारयेति।

2. Which word used in the verse is an alternate (short) form for अस्मान् (प्रातिपदिकम् “अस्मद्”, द्वितीया-बहुवचनम्)?
Answer: The word नः used in the verse is an alternate (short) form for अस्मान् (प्रातिपदिकम् “अस्मद्”, द्वितीया-बहुवचनम्)। The सूत्रम् 8-1-21 बहुवचनस्य वस्नसौ allows the use of this short form. The meaning of 8-1-21 बहुवचनस्य वस्नसौ is as follows:
The प्रातिपदिके “युष्मद्” and “अस्मद्” along with a plural affix of the second, fourth or sixth case, get “वस्” and “नस्” as replacements respectively when the following conditions are satisfied:
1. There is a पदम् in the same sentence preceding “युष्मद्”/”अस्मद्”।
2. “युष्मद्”/”अस्मद्” is not at the beginning of a metrical पाद:।
In the present example, the पदम् “भृतान्” precedes “न:” and “न:” is not at the beginning of a metrical पाद:।