1. In which chapter of the गीता has the affix श्यन् (used in step 5 of the example) been used in the last verse?

Answer: In the last verse of Chapter 2, the affix श्यन् has been used in the word विमुह्यति derived from √मुह् (मुहँ वैचित्ये ४. ९५).
एषा ब्राह्मी स्थितिः पार्थ नैनां प्राप्य विमुह्यति ।
स्थित्वास्यामन्तकालेऽपि ब्रह्मनिर्वाणमृच्छति ।। 2-72 ।।

The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
मुह् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= मुह् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= मुह् + तिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= मुह् + ति । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= मुह् + श्यन् + ति । By 3-1-69 दिवादिभ्यः श्यन् – The श्यन्-प्रत्यय: is placed after the verbal roots belonging to the दिवादि-गणः, when followed by a सार्वधातुक-प्रत्यय: that is used signifying the agent.
= मुह् + य + ति । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
Note: The सार्वधातुक-प्रत्यय: “श्यन्” is अपित्, by 1-2-4 सार्वधातुकमपित् it behaves ङिद्वत् – as if it has ङकार: as a इत्। Therefore 1-1-5 ग्क्ङिति च stops 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च।
= मुह्यति ।

“वि” is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे।)
वि + मुह्यति = विमुह्यति ।

2. Where has 6-4-64 आतो लोप इटि च been used in a तिङन्तं पदम् in the verses?
Answer: The सूत्रम् 6-4-64 आतो लोप इटि च has been used in the form विममे derived from √मा (माङ् माने शब्दे च ३. ७, माङ् माने ४. ३७).

The विवक्षा is लिँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
मा + लिँट् । By 3-2-115 परोक्षे लिँट्।
= मा + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= मा + त । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, 1-3-12 अनुदात्तङित आत्मनेपदम्।
= मा + एश् । By 3-4-81 लिटस्तझयोरेशिरेच्, 1-1-55 अनेकाल्शित्सर्वस्य।
= मा + ए । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= मा मा + ए । By 6-1-8 लिटि धातोरनभ्यासस्य।
Note: As per 1-1-59 द्विर्वचनेऽचि, we apply 6-1-8 लिटि धातोरनभ्यासस्य before applying 6-4-64 आतो लोप इटि च।
= म मा + ए । By 7-4-59 ह्रस्वः।
= ममे । By 6-4-64 आतो लोप इटि च – The ending आकार: of an अङ्गम् takes लोप: when followed by a vowel-beginning आर्धधातुक-प्रत्यय: that has either: (i) a “इट्”-आगम: or (ii) a ककार: or ङकार: as an इत्। Note: As per 1-2-5 असंयोगाल्लिट् कित्, “ए” is a कित् here. This allows 6-4-64 to apply.

“वि” is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे।)
वि + ममे = विममे ।

3. The form विदामि used in the verses is grammatically irregular (आर्ष-प्रयोग:)। What would be the grammatically correct form?
Answer: The grammatically correct form is either वेद or वेद्मि। The verbal root is √विद् (विदँ ज्ञाने २. ५९).

The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, उत्तम-पुरुषः, एकवचनम्।
विद् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= विद् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= विद् + मिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= विद् + णल् । By 3-4-83 विदो लटो वा, the affixes (“तिप्”, “तस्” etc.) of लँट् following the verbal root √विद् (विदँ ज्ञाने २. ५९) optionally get the nine affixes “णल्”, “अतुस्” etc., as replacements respectively.
Note: The nine परस्मैपद-प्रत्यया: [“तिप्”, “तस्”, “झि”, “सिप्”, “थस्”, “थ”, “मिप्”, “वस्”, “मस्”] of लँट् optionally get “णल्”, “अतुस्”, “उस्”, “थल्”, “अथुस्”, “अ”, “णल्”, “व”, “म” as replacements. As per 1-3-10 यथासंख्यमनुदेशः समानाम्, the substitutions are done respectively.
= विद् + अ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-7 चुटू, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= विद् + शप् + अ । By 3-1-68 कर्तरि शप्।
= विद् + अ । By 2-4-72 अदिप्रभृतिभ्यः शप:।
= वेद । By 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च।

When the optional substitution “णल्” is not done, the form is वेद्मि, derived as follows:
विद् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= विद् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= विद् + मिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= विद् + मि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= विद् + शप् + मि । By 3-1-68 कर्तरि शप्।
= विद् + मि । By 2-4-72 अदिप्रभृतिभ्यः शप:।
= वेद्मि । By 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च।

Thus there are two optional forms वेद and वेद्मि।

4. Which सूत्रम् is used for the तिष्ठादेश: in the form तिष्ठन्ति used in the commentary?
Answer: The सूत्रम् 7-3-78 पाघ्राध्मास्थाम्नादाण्दृश्यर्त्तिसर्त्तिशदसदां पिबजिघ्रधमतिष्ठमनयच्छपश्यर्च्छधौशीयसीदाः is used for the तिष्ठादेश: in place of “स्था” in the form तिष्ठन्ति।
तिष्ठन्ति is derived from the verbal root √स्था (ष्ठा गतिनिवृत्तौ १. १०७७).
The धातुः “ष्ठा” has an initial षकारः in the धातु-पाठः। By 6-1-64 धात्वादेः षः सः, there is the substitution of सकारः in the place of the initial षकारः of a धातुः। And by the परिभाषा “निमित्तापाये नैमित्तिकस्याप्यपाय:” (when a cause is gone, it’s effect is also gone) the ठकार-आदेशः for the थकारः, which has come in by 8-4-41 ष्टुना ष्टुः, because of the presence of the षकारः, reverts to the थकारः since the cause for the ठकारादेश: no longer exists. So we now have √स्था।

The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, बहुवचनम्।
स्था + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= स्था + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्था + झि । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= स्था + शप् + झि । By 3-1-68 कर्तरि शप्‌।
= स्था + अ + झि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= तिष्ठ + अ + झि । By 7-3-78 पाघ्राध्मास्थाम्नादाण्दृश्यर्त्तिसर्त्तिशदसदां पिबजिघ्रधमतिष्ठमनयच्छपश्यर्च्छधौशीयसीदाः, when followed by a प्रत्ययः which begins with शकार: as an इत्, the verbal roots “√पा (पा पाने १. १०७४), √घ्रा (घ्रा गन्धोपादाने १. १०७५), √ध्मा (ध्मा शब्दाग्निसंयोगयोः १. १०७६), √स्था (ष्ठा गतिनिवृत्तौ १. १०७७), √म्ना (म्ना अभ्यासे १. १०७८ ), √दा (दाण् दाने १. १०७९), √दृश् (दृशिर् प्रेक्षणे १. ११४३), √ऋ (ऋ गतिप्रापणयोः १. १०८६), √सृ (सृ गतौ १. १०८५), √शद् (शद्ऌँ शातने १. ९९१, ६. १६४) and √सद् (षद्ऌँ विशरणगत्यवसादनेषु १. ९९०, ६. १६३)” get “पिब, जिघ्र, धम, तिष्ठ, मन, यच्छ, पश्य, ऋच्छ, धौ, शीय and सीद” as replacements respectively.
= तिष्ठ + अ + अन्ति । By 7-1-3 झोऽन्तः।
= तिष्ठन्ति । By 6-1-97 अतो गुणे (applied twice.)

5. Can you spot a तिङन्तं पदम् in the following sentence? राघवस्य शरैर्घोरैर्घोरं रावणमाहवे।
Answer: The word स्य is a तिङन्तं पदम् derived from √सो (षो अन्तकर्मणि ४. ४२).
पदान्वयः of the sentence is as follows: (हे) राघव र्घोरम् रावणम् आहवे (= युद्धे) घोरैः शरैः स्य (= नाशय)।

The विवक्षा is लोँट्, कर्तरि प्रयोग:, मध्यम-पुरुषः, एकवचनम्।
सो + लोँट् । By 3-3-162 लोट् च।
= सो + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= सो + सिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= सो + सि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= सो + हि । By 3-4-87 सेर्ह्यपिच्च।
= सो + श्यन् + हि । By 3-1-69 दिवादिभ्यः श्यन्।
= सो + य + हि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्यहि । By 7-3-71 ओतः श्यनि।
= स्य । By 6-4-105 अतो हेः।

6. How would you say this in Sanskrit?
“All of us determined that there is no answer to (of) this question.” Use √सो (दिवादि-गणः, षो अन्तकर्मणि, धातु-पाठः #४. ४२) with the उपसर्गौ “वि” + “अव” for “to determine.” Use the अव्ययम् “इति” to express the meaning of “that.”
Answer: अस्य प्रश्नस्य उत्तरम् न अस्ति इति (वयम्) सर्वे व्यवास्याम = अस्य प्रश्नस्योत्तरं नास्तीति (वयं) सर्वे व्यवास्याम।

Easy questions:

1. Which प्रातिपदिकम् has been used in the form अमी used in the verses?
Answer: The सर्वनाम-प्रातिपदिकम् “अदस्” has been used in the form of अमी। The विवक्षा here is पुंलिङ्गे प्रथमा-बहुवचनम्।

अदस् + जस् । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌।
= अद अ + जस् । By 7-2-102 त्यदादीनामः।
= अद + जस् । By 6-1-97 अतो गुणे।
= अद + शी । By 7-1-17 जसः शी।
= अद + ई । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः।
= अदे । By 6-1-87 आद्गुणः। Note: 6-1-102 प्रथमयोः पूर्वसवर्णः is stopped by 6-1-104 नादिचि।
= अमी । By 8-2-81 एत ईद्बहुवचने, in the plural, the letter ‘ई’ is substituted in place of the letter ‘ए’ that follows the letter ‘द्’ of ‘अदस्’ and the letter ‘द्’ gets substituted by the letter ‘म्’।

2. Where has 6-4-10 सान्तमहतः संयोगस्य been used in the verses?
Answer: The सूत्रम् 6-4-10 सान्तमहतः संयोगस्य has been used in the form रजांसि (नपुंसकलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “रजस्”, द्वितीया-बहुवचनम्)।

रजस् + शस् । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌।
= रजस् + शि । By 7-1-20 जश्शसोः शिः। By 1-1-42 शि सर्वनामस्थानम्, the affix ‘शि’ gets the designation सर्वनामस्थानम्। This allows 7-1-72 and 6-4-10 to apply below.
= रजस् + इ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः।
= रज नुँम् स् + इ । By 7-1-72 नपुंसकस्य झलचः, 1-1-47 मिदचोऽन्त्यात्परः।
= रज न् स् + इ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम् and 1-3-9 तस्य लोपः।
= रजान्सि । By 6-4-10 सान्तमहतः संयोगस्य, when a सर्वनामस्थानम् affix other than a सम्बुद्धिः follows, the letter preceding the letter ‘न्’ of a base that ends in a सान्त-संयोग: (a conjunct ending in the letter ‘स्’) or of the word महत् is elongated.
= रजांसि । By 8-3-24 नश्चापदान्तस्य झलि।