1. In the first ten verses of Chapter 4 of the गीता can you spot a तिङन्तं पदम् derived from the verbal root √इ (इण् गतौ #२. ४०)?
Answer: √इ (इण् गतौ, अदादि-गणः, धातु-पाठः #२. ४०) has been used with लँट् in verse 9 of chapter 4 of गीता in the form एति।
जन्म कर्म च मे दिव्यमेवं यो वेत्ति तत्त्वतः ।
त्यक्त्वा देहं पुनर्जन्म नैति मामेति सोऽर्जुन ।। 4-9 ।। Note: न + एति = नैति।

The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
इ + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट् ।
= इ + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= इ + तिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= इ + ति । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= इ + शप् + ति । By 3-1-68 कर्तरि शप्।
= इ + ति । By 2-4-72 अदिप्रभृतिभ्यः शपः।
= एति । By 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः।

2. In step 8 why is 6-4-78 अभ्यासस्यासवर्णे required? (Why cannot 6-4-77 अचि श्नुधातुभ्रुवां be used?)
Answer: The सूत्रम् 6-4-77 अचि श्नुधातुभ्रुवां य्वोरियँङुवँङौ states – If a प्रत्यय: beginning with an अच् (vowel) follows, then the (ending letter of the) अङ्गम् is replaced by इयँङ्/उवँङ् in the following three cases – (1) If the अङ्गम् ends in the प्रत्यय: “श्नु” or (2) If the अङ्गम् ends in the इवर्ण: or उवर्ण: of a धातु: or (3) If the अङ्गम् is the word “भ्रू”
In the present case, the इकार: (in the अभ्यास:) is not at the end of the अङ्गम्। The अङ्गम् for the प्रत्यय: “अ” is “इ ऐ”। For 6-4-77 to apply the इवर्ण:/उवर्ण: has to be immediately followed by a प्रत्यय: beginning with a अच् (vowel.) Since this condition is not satisfied here, 6-4-77 does not apply.

3. Where has लोँट् been used in the verses?
Answer: लोँट् been used in the form पश्यत derived from √दृश् (दृशिँर् प्रेक्षणे १. ११४३).

The विवक्षा is लोँट्, कर्तरि प्रयोग:, मध्यम-पुरुषः, बहुवचनम्।
दृश् + लोँट् । By 3-3-162 लोट् च, the affix लोँट् is prescribed after a धातुः when used in the sense of command/request.
= दृश् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= दृश् + थ । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= दृश् + त । By 3-4-85 लोटो लङ्वत्‌, 3-4-101 तस्थस्थमिपां तांतंतामः।
= दृश् + शप् + त । By 3-1-68 कर्तरि शप्।
= दृश् + अ + त । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः।
= पश्य + अ + त । By 7-3-78 पाघ्राध्मास्थाम्नादाण्दृश्यर्त्तिसर्त्तिशदसदां पिबजिघ्रधमतिष्ठमनयच्छपश्यर्च्छधौशीयसीदाः।
= पश्यत । 6-1-97 अतो गुणे gives पररूपम् (अकार:) as एकादेशः।

4. Which सूत्रम् is used for the substitution “धि” in the form विद्धि in the commentary?
Answer: The सूत्रम् 6-4-101 हुझल्भ्यो हेर्धिः is used for the substitution “धि” in the form विद्धि derived from √विद् (विदँ ज्ञाने २. ५९).

The विवक्षा is लोँट्, कर्तरि प्रयोगः, मध्यम-पुरुषः, एकवचनम्।
विद् + लोँट् । By 3-3-162 लोट् च।
= विद् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= विद् + सिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= विद् + सि । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= विद् + हि । By 3-4-87 सेर्ह्यपिच्च।
= विद् + शप् + हि । By 3-1-68 कर्तरि शप्।
= विद् + हि । By 2-4-72 अदिप्रभृतिभ्यः शपः। Note: As per 3-4-87 सेर्ह्यपिच्च, the सार्वधातुकम् affix “हि” is अपित्। Hence by 1-2-4 सार्वधातुकमपित्, the affix “हि” is ङिद्वत् (behaves as if it has ङकारः as a इत्।) Therefore 1-1-5 क्क्ङिति च stops 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च।
= विद्धि । By 6-4-101 हुझल्भ्यो हेर्धिः, the “हि” of लोँट् gets “धि” as replacement, when following the verbal root √हु (हु दानादनयोः | आदाने चेत्येके | प्रीणनेऽपीति भाष्यम् ३. १) or when following a verbal root ending in a letter of the झल्-प्रत्याहारः।

5. Where has 3-4-108 झेर्जुस् been used in the commentary?
Answer: The सूत्रम् 3-4-108 झेर्जुस् been used in the form स्मरेयु: derived from √स्मृ (स्मृ चिन्तायाम् १. १०८२).

The विवक्षा is विधिलिँङ्, कर्तरि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, बहुवचनम्।
स्मृ + लिँङ् । By 3-3-161 विधिनिमन्त्रणामन्त्रणाधीष्टसंप्रश्नप्रार्थनेषु लिङ्।
= स्मृ + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्मृ + झि । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्।
= स्मृ + जुस् । By 3-4-108 झेर्जुस् – The affix “झि” of लिङ् is replaced by “जुस्”।
= स्मृ + उस् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः। 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the ending सकारः of “जुस्” from getting the इत्-सञ्ज्ञा ।
= स्मृ + यासुट् उस् । By 3-4-103 यासुट् परस्मैपदेषूदात्तो ङिच्च, 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ।
= स्मृ + यास् उस् । The उकार: in यासुट् is for pronunciation only (उच्चारणार्थः)। The टकार: is an इत् by 1-3-3 हलन्त्यम् and takes लोप: by 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्मृ + शप् + यास् उस् । By 3-1-68 कर्तरि शप्।
= स्मृ + अ + यास् उस् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः।
= स्मर् + अ + यास् उस् । By 7-3-84 सार्वधातुकार्धधातुकयोः, 1-1-51 उरण् रपरः।
= स्मर् + अ + इय् उस् । By 7-2-80 अतो येयः।
= स्मरेयुस् । By 6-1-87 आद्गुणः।
= स्मरेयु: । रुँत्व-विसर्गौ by 8-2-66 ससजुषो रुः and 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः।

6. How would you say this in Sanskrit?
“Śrī Hanumān went to Lañkā to search for Sītā.” Use the अव्ययम् “अन्वेष्टुम्” for “to search for.”
Answer: श्रीहनुमान् सीताम् अन्वेष्टुम् लङ्काम् इयाय = श्रीहनुमान् सीतामन्वेष्टुं लङ्कामियाय।

Easy Questions:

1. Where in the verses has the सूत्रम् 6-4-134 अल्लोपोऽनः been used?
Answer: The सूत्रम् 6-4-134 अल्लोपोऽनः is used for the अकार-लोप: in the form गुणकर्मनाम्नाम् (नपुंसकलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “गुणकर्मनामन्”, षष्ठी-बहुवचनम्)।

गुणकर्मनामन् + आम् । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌। 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the ending मकार: of “आम्” from getting the इत्-सञ्ज्ञा। The अङ्गम् “गुणकर्मनामन्” gets the भ-सञ्ज्ञा by 1-4-18 यचि भम्।
= गुणकर्मनाम्न् + आम् । By 6-4-134 अल्लोपोऽनः, the अकारः of the अन् in the अङ्गम् is elided when a स्वादि-प्रत्यय: which is not सर्वनामस्थानम् and which either begins with a यकारः or a vowel (अच्), follows.
= गुणकर्मनाम्नाम् ।

2. Which प्रातिपदिकम् has been used in the word अस्मिन् in the commentary?
Answer: The सर्वनाम-प्रातिपदिकम् “इदम्” has been used in the form अस्मिन् (नपुंसकलिङ्गे सप्तमी-एकवचनम्)।
इदम् + ङि । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌। ‘इदम्’ has the सर्वनाम-सञ्ज्ञा by 1-1-27 सर्वादीनि सर्वनामानि।
= इद अ + ङि । By 7-2-102 त्यदादीनामः।
= इद + ङि । By 6-1-97 अतो गुणे।
= इद + स्मिन् । By 7-1-15 ङसिङ्योः समात्स्मिनौ।
= अस्मिन् । By 7-2-113 हलि लोपः – The ‘इद्’ of ‘इदम्’ that is without the ककारः takes लोपः, when the विभक्तिः affixes of the ‘आप्’-प्रत्याहारः, which begin with a consonant, follow. (‘आप्’ is the प्रत्याहारः made of the ‘सुँप्’ affixes from ‘टा’ until ‘सुप्’)। This rule is an अपवाद: (exception) to the prior rule 7-2-112 अनाप्यकः।
Note: Only the दकारः of ‘इद्’ would take लोपः as per 1-1-52 अलोऽन्त्यस्य। But the following परिभाषा takes effect: नानर्थकेऽलोन्त्यविधिरनभ्यासविकारे।
This means that the rule 1-1-52 अलोऽन्त्यस्य does not apply in the case of a term that is devoid of meaning, except in the case which involves modification of an अभ्यास:। In this example, the entire term ‘इदम्’ has meaning but the ‘इद्’ part doesn’t. So 1-1-52 does not apply when it comes to operating on the ‘इद्’ part. Therefore, the “इद्” part completely takes लोपः by 7-2-113.