Today we will look at the application of 8-4-45 यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा from Bg2-6
न चैतद्विद्मः कतरन्नो गरीयो यद्वा जयेम यदि वा नो जयेयुः ।
यानेव हत्वा न जिजीविषामस्तेऽवस्थिताः प्रमुखे धार्तराष्ट्राः ।।२-६।।
The वृत्तिः for the सूत्रम् 8-4-45 यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा is from Laghu Siddhanta Kaumudi is यरः पदान्तस्यानुनासिके परेऽनुनासिको वा स्यात्
When a nasal sound follows, then a यर् letter at the end of a पदम् is optionally substituted by a nasal. (Even though the rule is optional, as a convention it is always followed in classical Sanskrit.)
कतरत् + नः । कतरत् gets the पद संज्ञा by 1-4-14 सुप्तिङन्तं पदम्
कतरद् + नः । By 8-2-39 झलां जशोऽन्ते, the letter त् is replaced by द्, which is the closest substitute (1-1-50 स्थानेऽन्तरतमः)
कतरन् + नः । By 8-4-45 यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा, the letter द् at the end of the पदम् gets replaced by अनुनासिकः optionally, since it is followed by an अनुनासिकः letter. By 1-1-50 स्थानेऽन्तरतमः, the closest substitute has to be chosen. द् and न् share a common place of articulation (दन्ताः) and same internal effort (स्पृष्टम्) So, न् is the closest substitute.
So, we get two final forms कदरद् नः and कतरन्नः
Questions:
1. Perform सन्धिः between the words अकृतबुद्धित्वात् + न (Bg18-16)
2. Why did we have to apply 8-2-39 झलां जशोऽन्ते even though applying 8-4-45 यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा directly on the initial letter त् would have given the same result?
3. Under 8-4-45 यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा, the Siddhanta Kaumudi says स्थानप्रयत्नाभ्यामन्तरतमे स्पर्शे चरितार्थो विधिरयं रेफे न प्रवर्तते । चतुर्मुखः Please explain
4. Further under 8-4-45 यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा, the Siddhanta Kaumudi says कथं तर्हि “महोदग्राः ककुद्मन्तः” इति? यवादिगणे दकारनिपातनात् Please explain
Recent Comments