1. Where has the सूत्रम् 1-4-51 अकथितं च been used for the first time in Chapter Ten of the गीता?
Answer: The सूत्रम् 1-4-51 अकथितं च has been used for the first time in Chapter Ten of the गीता in the following verse –
सर्वमेतदृतं मन्ये यन्मां वदसि केशव |
न हि ते भगवन्व्यक्तिं विदुर्देवा न दानवाः || 10-14||
Here वदसि (derived from the verbal root √वद् (वदँ व्यक्तायां वाचि १. ११६४)) has taken two objects यत् (सर्वनाम-प्रातिपदिकम् ‘यद्’, नपुंसकलिङ्गे द्वितीया-एकवचनम्) and माम् (सर्वनाम-प्रातिपदिकम् ‘अस्मद्’, द्वितीया-एकवचनम्)।

माम् is the secondary object (गौण-कर्म) of वदसि। The primary object (प्रधान-कर्म/मुख्य-कर्म) being यत्।

2. If the सूत्रम् 1-4-51 अकथितं च were not to be used (to assign the designation कर्म to ‘कैकेयी’) which designation would ‘कैकेयी’ take?
i) करणम्
ii) सम्प्रदानम्
iii) अपादानम्
iv) अधिकरणम्
Answer: ii) सम्प्रदानम्। The form would be कैकेय्यै।

3. Please give the passive form of the sentence – मन्थरा कैकेयीमिदं वचनमब्रवीत्।
Answer: मन्थरया कैकेयीदं वचनमौच्यत।

4. In the verses, can you spot two words which contain the substitution शानच् (in place of लँट्)?
Answer: The substitution शानच् (in place of लँट्) has been used in the words दह्यमाना and शयानाम्।

The feminine प्रातिपदिकम् ‘दह्यमाना’ is derived from the verbal root √दह् (दहँ भस्मीकरणे १. ११४६) as follows –
दह् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= दह् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= दह् + शानच् । By 3-2-126 लक्षणहेत्वोः क्रियायाः। Note: This is a कर्मणि प्रयोगः। Hence as per 1-3-13 भावकर्मणोः, a आत्मनेपदम् affix must be used. As per 1-4-100 तङानावात्मनेपदम्, ‘शानच्’ has the आत्मनेपद-सञ्ज्ञा। Hence the affix ‘शानच्’ (and not ‘शतृँ’) is used here.
= दह् + आन । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः।
= दह् + यक् + आन । By 3-1-67 सार्वधातुके यक्।
= दह् + य + आन । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= दह् य मुँक् + आन । By 7-2-82 आने मुक् – The letter ‘अ’ belonging to a अङ्गम् takes the augment मुँक् when followed by ‘आन’। As per 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ – the augment मुँक् joins after the letter ‘अ’।
= दह्य म् + आन = दह्यमान । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।

‘दह्यमान’ gets the प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46 कृत्तद्धितसमासाश्च। Since it is an adjective to the feminine form मन्थरा we have to add the appropriate feminine affix –
दह्यमान + टाप् । By 4-1-4 अजाद्यतष्टाप्‌।
= दह्यमान + आ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= दह्यमाना । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः। The प्रातिपदिकम् ‘दह्यमाना’ declines like रमा-शब्द:। प्रथमा-एकवचनम् is दह्यमाना।

Please see the following post for the derivation of the प्रातिपदिकम् ‘शयान’ – http://avg-sanskrit.org/2012/12/25/शयानान्-map/

Since it is an adjective to the feminine form कैकेयीम् we have to add the appropriate feminine affix –
शयान + टाप् । By 4-1-4 अजाद्यतष्टाप्‌।
= शयान + आ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= शयाना । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः। The प्रातिपदिकम् ‘शयाना’ declines like रमा-शब्द:। द्वितीया-एकवचनम् is शयानाम्।

5. What is an alternate grammatical form for मूढे?
Answer: The alternate grammatical form for (हे) मूढे is (हे) मुग्धे।

The feminine प्रातिपदिकम् ‘मुग्धा’ is derived from the verbal root √मुह् (मुहँ वैचित्ये ४. ९५) as follows:
मुह् + क्त । By 3-2-102 निष्ठा। Note: The affix ‘क्त’ has been used कर्तरि here as per 3-4-72 गत्यर्थाकर्मकश्लिषशीङ्स्थासवसजनरुहजीर्यतिभ्यश्च।
= मुह् + त । अनुबन्ध-लोप: by 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः।
Note: The optional augment ‘इट्’ that would have been prescribed by 7-2-45 रधादिभ्यश्च is stopped by 7-2-15 यस्य विभाषा। And 1-1-5 क्क्ङिति च prevents 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च from applying.
= मुघ् + त । By 8-2-33 वा द्रुहमुहष्णुहष्णिहाम् – वृत्ति: एषां हस्‍य वा घ: स्याज्झलि पदान्‍ते च । The ending letter ‘ह्’ of the verbal roots √द्रुह् (द्रुहँ जिघांसायाम् ४. ९४), √मुह् (मुहँ वैचित्त्ये ४. ९५), √स्नुह् (ष्णुहँ उद्गिरणे ४. ९६) and √स्निह् (ष्णिहँ प्रीतौ ४. ९७) is optionally replaced by the letter ‘घ्’ when either (i) followed by a झल् letter or (ii) at the end of a पदम्।
Note: We have not studied 8-2-33 in the class but we have used it in a previous comment in answer to advanced question 1 – http://avg-sanskrit.org/2013/01/01/सन्-mns/#comment-13167
= मुघ् + ध । By 8-2-40 झषस्तथोर्धोऽधः।
= मुग्ध । By 8-4-53 झलां जश् झशि।
‘मुग्ध’ gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46 कृत्तद्धितसमासाश्च।
मुग्ध + टाप् । By 4-1-4 अजाद्यतष्टाप्‌।
= मुग्ध + आ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= मुग्धा । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः। The प्रातिपदिकम् ‘मुग्धा’ declines like रमा-शब्द:। सम्बुद्धि: is (हे) मुग्धे।

The optional feminine प्रातिपदिकम् ‘मूढा’ is derived from the verbal root √मुह् (मुहँ वैचित्ये ४. ९५) as follows:
मुह् + क्त । By 3-2-102 निष्ठा। Note: The affix ‘क्त’ has been used कर्तरि here as per 3-4-72 गत्यर्थाकर्मकश्लिषशीङ्स्थासवसजनरुहजीर्यतिभ्यश्च।
= मुह् + त । अनुबन्ध-लोप: by 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः।
Note: The optional augment ‘इट्’ that would have been prescribed by 7-2-45 रधादिभ्यश्च is stopped by 7-2-15 यस्य विभाषा। And 1-1-5 क्क्ङिति च prevents 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च from applying.
= मुढ् + त । By 8-2-31 हो ढः। Note: This is the case where we don’t apply the optional सूत्रम् 8-2-33 वा द्रुहमुहष्णुहष्णिहाम्।
= मुढ् + ध । By 8-2-40 झषस्तथोर्धोऽधः।
= मुढ् + ढ । By 8-4-41 ष्टुना ष्टुः।
= मु + ढ । By 8-3-13 ढो ढे लोपः। Note: The situation of the letter ‘ढ्’ followed by the letter ‘ढ्’ only arises after applying 8-4-41. So even though 8-3-13 is an earlier rule (compared to 8-4-41) in the अष्टाध्यायी, it has to be allowed (in spite of 8-2-1 पूर्वत्रासिद्धम्) to see the operation done by 8-4-41, for otherwise 8-3-13 would become useless.
= मू + ढ । By 6-3-111 ढ्रलोपे पूर्वस्य दीर्घोऽणः। Note: The situation of the elision of the letter ‘ढ्’ or the letter ‘र्’ (रेफ:) only arises after applying 8-3-13/8-3-14. So even though 6-3-111 is an earlier rule (compared to 8-3-13/8-3-14) in the अष्टाध्यायी, it has to be allowed (in spite of 8-2-1 पूर्वत्रासिद्धम्) to see the operation done by 8-3-13/8-3-14, for otherwise 6-3-111 would become useless.
‘मूढ’ gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46 कृत्तद्धितसमासाश्च।
मूढ + टाप् । By 4-1-4 अजाद्यतष्टाप्‌।
= मूढ + आ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= मूढा । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः। The प्रातिपदिकम् ‘मूढा’ declines like रमा-शब्द:। सम्बुद्धि: is (हे) मूढे।

6. How would you say this in Sanskrit?
“Tell me what the teacher told you.”
Answer: यत् त्वाम् गुरु: अब्रवीत् तत् माम् ब्रूहि = यत् त्वां गुरुरब्रवीत् तन् मां ब्रूहि ।

Easy questions:

1. Can you spot the affix श्यन् in the verses?
Answer: The affix श्यन् has been used in the form अवबुध्यसे derived from the verbal root √बुध् (बुधँ अवगमने ४. ६८) preceded by the उपसर्गः ‘अव’ as follows –

The विवक्षा is लँट्, कर्तरि प्रयोग:, मध्यम-पुरुषः, एकवचनम्।
बुध् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= बुध् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= बुध् + थास् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, 1-3-12 अनुदात्तङित आत्मनेपदम्।
= बुध् + से । By 3-4-80 थासस्से।
= बुध् + श्यन् + से । By 3-1-69 दिवादिभ्यः श्यन् – The affix ‘श्यन्’ is placed after the verbal roots belonging to the दिवादि-गणः, when followed by a सार्वधातुकम् affix that is used signifying the agent. This सूत्रम् is a अपवाद: (exception) to 3-1-68 कर्तरि शप्‌।
Note: Since the सार्वधातुकम् affix ‘श्यन्’ is अपित् (does not have the letter ‘प्’ as a इत्) by 1-2-4 सार्वधातुकमपित् it behaves ङिद्वत् – as if it has the letter ‘ङ्’ as a इत्। This allows 1-1-5 क्क्ङिति च to prevent 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च from applying.
= बुध् + य + से । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= बुध्यसे ।

‘अव’ is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे, 1-4-80 ते प्राग्धातोः।)
अव + बुध्यसे = अवबुध्यसे ।

2. Why is अवरोहत a आर्ष-प्रयोग: (an irregular grammatical usage)?
Answer: The form अवरोहत is a आर्ष-प्रयोग: (an irregular grammatical usage) because the augment अट् is missing and also because a आत्मनेपदम् affix has been used (instead of the expected परस्मैपदम्।) It is derived from the verbal root √रुह् (रुहँ बीजजन्मनि प्रादुर्भावे च १. ९९५) preceded by the उपसर्गः ‘अव’। The grammatically correct form is अवारोहत् derived as follows –

The विवक्षा is लँङ्, कर्तरि प्रयोगः, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
रुह्+ लँङ् । By 3-2-111 अनद्यतने लङ्।
= रुह् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= रुह् + तिप् । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, 1-3-78 शेषात् कर्तरि परस्मैपदम् ।
= रुह् + ति । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम् and 1-3-9 तस्य लोपः।
= रुह् + त् । By 3-4-100 इतश्चस।
= रुह् + शप् + त् । By 3-1-68 कर्तरि शप्‌।
= रुह् + अ + त् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= रोह् + अ + त् । By 7-3-86 पुगन्तलघूपधस्य च।
= अट् रोहत् । By 6-4-71 लुङ्लङ्लृङ्क्ष्वडुदात्तः, 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ।
= अरोहत् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम् and 1-3-9 तस्य लोपः।

‘अव’ is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे, 1-4-80 ते प्राग्धातोः।)
अव + अरोहत् = अवारोहत् । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः।