1. Where has the वार्तिकम् (under 2-3-2 कर्मणि द्वितीया in the महाभाष्यम्) उभसर्वतसोः कार्या धिगुपर्यादिषु त्रिषु। द्वितीयाम्रेडितान्तेषु ततोऽन्यत्रापि दृश्यते been used in the verses 30-40 of Chapter Eleven of the गीता?
Answer: The वार्तिकम् (under 2-3-2 कर्मणि द्वितीया in the महाभाष्यम्) उभसर्वतसोः कार्या धिगुपर्यादिषु त्रिषु। द्वितीयाम्रेडितान्तेषु ततोऽन्यत्रापि दृश्यते has been used in the form त्वाम् (सर्वनाम-प्रातिपदिकम् ‘युष्मद्’, द्वितीया-एकवचनम्)।

श्रीभगवानुवाच |
कालोऽस्मि लोकक्षयकृत्प्रवृद्धो लोकान्समाहर्तुमिह प्रवृत्तः |
ऋतेऽपि त्वां न भविष्यन्ति सर्वे येऽवस्थिताः प्रत्यनीकेषु योधाः || 11-32||

As per the वार्तिकम् (under 2-3-2 कर्मणि द्वितीया in the महाभाष्यम्) उभसर्वतसोः कार्या धिगुपर्यादिषु त्रिषु। द्वितीयाम्रेडितान्तेषु ततोऽन्यत्रापि दृश्यते – A second case affix (‘अम्’, ‘औट्’, ‘शस्’) is used following a प्रातिपदिकम् (nominal stem) co-occurring with ‘उभयत:’ or ‘सर्वत:’ or ‘धिक्’ or the duplicated terms ‘उपर्युपरि’, ‘अध्यधि’ or ‘अधोऽध:’ and may be seen being used in other instances also.
In the above verse त्वाम् (सर्वनाम-प्रातिपदिकम् ‘युष्मद्’, द्वितीया-एकवचनम्) is co-occurring with ऋते। Since there is no other rule that prescribes a second case affix following a प्रातिपदिकम् (nominal stem) co-occurring with ऋते, we take recourse to the mention of ततोऽन्यत्रापि दृश्यते in the above वार्तिकम् to justify the use of a second case affix in the word त्वाम् here.

2. In which other word (besides मानुष्यम्) in the verses does the वार्तिकम् (under 2-3-2 कर्मणि द्वितीया in the महाभाष्यम्) उभसर्वतसोः कार्या धिगुपर्यादिषु त्रिषु। द्वितीयाम्रेडितान्तेषु ततोऽन्यत्रापि दृश्यते apply?
Answer: The वार्तिकम् (under 2-3-2 कर्मणि द्वितीया in the महाभाष्यम्) उभसर्वतसोः कार्या धिगुपर्यादिषु त्रिषु। द्वितीयाम्रेडितान्तेषु ततोऽन्यत्रापि दृश्यते also applies in the form परवश्यताम् (स्त्रीलिङ्ग-प्रातिपदिकम् ‘परवश्यता’, द्वितीया-एकवचनम्)।
Here ‘परवश्यता’ is co-occurring with ‘धिक्’, hence it takes a second case affix.

3. In which sense has a third case affix been used in the word तेन used in verse 18?
i) कर्तरि
ii) करणे
iii) हेतौ
iv) None of the above.
Answer: The third case affix used in the word तेन (सर्वनाम-प्रातिपदिकम् ‘तद्’, नपुंसकलिङ्गे तृतीया-एकवचनम्) is in the sense of हेतौ as per the सूत्रम् 2-3-23 हेतौ – A third case affix (‘टा’, ‘भ्याम्’, ‘भिस्’) is used following a प्रातिपदिकम् (nominal stem) which denotes a cause/reason (for a thing or quality or action.)

The use of the the सूत्रम् 2-3-23 हेतौ is justified here since ’तद्’ (qualifying ‘महापाप’ – major sin) is the cause/reason for महादुःखम् – major sorrow.

4. Where has the सूत्रम् 8-2-45 ओदितश्च been used in the verses?
Answer: The सूत्रम् 8-2-45 ओदितश्च has been used in the form हीनायाः (स्त्रीलिङ्ग-प्रातिपदिकम् ‘हीना’, षष्ठी-एकवचनम्) – derived from the verbal root √हा (ओँहाक् त्यागे ३. ९).

हा + क्त । By 3-2-102 निष्ठा।
= हा + त । अनुबन्ध-लोप: by 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः। Note: 7-2-10 एकाच उपदेशेऽनुदात्तात्‌ prevents the affix ‘त’ from taking the augment ‘इट्’ which would have been done by 7-2-35 आर्धधातुकस्येड् वलादेः।
= ही + त । By 6-4-66 घुमास्थागापाजहातिसां हलि।
= ही + न । By 8-2-45 ओदितश्च – The letter ‘न्’ replaces the letter ‘त्’ of a निष्ठा affix (ref. 1-1-26) when it immediately follows a verbal root which has the letter ‘ओ’ as a इत्।
‘हीन’ gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46 कृत्तद्धितसमासाश्च।

Note: Since this प्रातिपदिकम् is used in the feminine gender we have to add the appropriate feminine affix (स्त्रीप्रत्यय:)।
हीन + टाप् । By 4-1-4 अजाद्यतष्टाप्‌।
= हीन + आ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= हीना । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः।

The विवक्षा is षष्ठी-एकवचनम्।
हीना + ङस् । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टा……….।
= हीना + अस् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते, 1-3-9 तस्य लोपः। 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the ending letter ‘स्’ of ‘ङस्’ from getting the इत्-सञ्ज्ञा।
= हीना + याट् अस् । By 7-3-113 याडापः, 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ।
= हीना + या अस् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम् and 1-3-9 तस्य लोपः।
= हीनायास् । By 6-1-101अकः सवर्णे दीर्घः।
= हीनायाः । रुँत्व-विसर्गौ by 8-2-66 ससजुषो रुः and 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः।

5. Which सूत्रम् justifies the use of the affix ‘क्त’ in the word जीवितम् in the verses?
Answer: The सूत्रम् 3-3-114 नपुंसके भावे क्तः justifies the use of the affix ‘क्त’ in the word जीवितम् (नपुंसकलिङ्ग-प्रातिपदिकम् ‘जीवित’, प्रथमा-एकवचनम्)।

Please see answer to question 3 in the following comment for derivation of the form जीवितम् – http://avg-sanskrit.org/2014/03/03/चमरान्-map/#comment-34948

6. How would you say this in Sanskrit?
“Shame on the son who does not attend to his (own) mother and father.” Form a सन्नन्त-धातु: by adding the affix सन् to the verbal root श्रु (श्रु श्रवणे १. १०९२) for ‘to attend to’ (literally ‘to desire to listen to.’) Note: Recall 1-3-57 ज्ञाश्रुस्मृदृशां सनः।
Answer: धिक् तम् पुत्रम् यः (स्वस्य) मातरम् पितरम् च न शुश्रूषते = धिक् तं पुत्रं यो मातरं पितरं च न शुश्रूषते।

Easy questions:
1. In which तिङन्तं पदम् used in the verses has the affix णिच् been elided?
Answer: The affix णिच् has been elided in the तिङन्तं पदम् ‘आसाद्यते’ – derived from the causative form of the verbal root √सद् (षद्ऌँ विशरणगत्यवसादनेषु १. ९९०, ६. १६३).

सद् + णिच् । By 3-1-26 हेतुमति च।
= सद् + इ । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-7 चुटू, 1-3-9 तस्य लोपः।
= सादि । By 7-2-116 अत उपधायाः।
‘सादि’ gets the धातु-सञ्ज्ञा by 3-1-32 सनाद्यन्ता धातवः।

The विवक्षा is लँट्, कर्मणि प्रयोग:, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
सादि + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= सादि + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= सादि + त । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, 1-3-13 भावकर्मणोः।
= सादि + ते । By 3-4-79 टित आत्मनेपदानां टेरे।
= सादि + यक् + ते । By 3-1-67 सार्वधातुके यक्।
= सादि + य + ते । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
Note: Since the affix ‘य’ does not begin with a वल् letter it cannot take the augment ‘इट्’ (by 7-2-35 आर्धधातुकस्येड् वलादेः।) This allows 6-4-51 to apply in the next step.
= साद् + य + ते । By 6-4-51 णेरनिटि – The affix ‘णि’ is elided when followed by a आर्धधातुकम् affix which does not have the augment इट्।
= साद्यते ।

‘आङ्’ is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे, 1-4-80 ते प्राग्धातोः।)
आङ् + साद्यते = आसाद्यते । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।

2. Which सूत्रम् prescribes the affix यक् in the form प्राप्यते?
Answer: The सूत्रम् 3-1-67 सार्वधातुके यक् prescribes the affix यक् in the form प्राप्यते – derived from the verbal root √आप् (आपॢँ व्याप्तौ ५. १६).

The विवक्षा is लँट्, कर्मणि प्रयोगः, प्रथम-पुरुषः, एकवचनम्।
आप् + लँट् । By 3-2-123 वर्तमाने लट्।
= आप् + ल् । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत्, 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= आप् + त । By 3-4-78 तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्तातांझथासाथांध्वमिड्वहिमहिङ्, 1-3-13 भावकर्मणोः।
= आप् + ते । By 3-4-79 टित आत्मनेपदानां टेरे।
= आप् + यक् + ते । By 3-1-67 सार्वधातुके यक् – The affix ‘यक्’ follows a धातुः when a सार्वधातुकम् affix follows denoting the action of the verb (भावे) or the object of the verb (कर्मणि)।
= आप् + य + ते । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-9 तस्य लोपः।
= आप्यते ।

‘प्र’ is the उपसर्गः (ref. 1-4-59 उपसर्गाः क्रियायोगे, 1-4-80 ते प्राग्धातोः।)
प्र + आप्यते = प्राप्यते । By 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः।