Today we will look at the form परापवादसस्येभ्यः n-Ab-p from शार्ङ्गधरपद्धति: 1423.

परापवादसस्येभ्यो गां चरन्तीं निवारय । १४२३ ।

Translation – Ward off the grazing cow (in the form of speech) from the grains in the form of censure of others.
Note: The प्रातिपदिकम् ‘गो’ (used in गाम्) has the meaning of ‘cow’ as well as ‘speech’.

परापवादसस्येभ्यः is पञ्चमी-बहुवचनम् of the नपुंसकलिङ्ग-प्रातिपदिकम् ‘परापवादसस्य’।

(1) परापवादसस्य + भ्यस् । By 4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिँभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्। As per the 1-4-27 वारणार्थानामीप्सितः – When a verbal root having the meaning of वारणम् (warding off) is used, the कारकम् (participant in the action) which denotes the thing desired to be reached/affected (by the doer through the action) is designated as अपादानम्। Note: वारणम् (warding off) stands for प्रवृत्तिविघात: (preventing from advancing.)
By 2-3-28 अपादाने पञ्चमी – A fifth case affix (‘ङसिँ’, ‘भ्याम्’, ‘भ्यस्’) is used to denote the अपादानम् (that from which detachment/ablation takes place) provided it has not been expressed otherwise.

Note: 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the ending letter ‘स्’ of the affix ‘भ्यस्’ from getting the इत्-सञ्ज्ञा।

(2) परापवादसस्ये + भ्यस् । By 7-3-103 बहुवचने झल्येत् – the ending letter ‘अ’ of a अङ्गम् changes to ‘ए’ when followed by a plural सुँप् affix beginning with a झल् letter.

(3) परापवादसस्येभ्य: । रुँत्व-विसर्गौ by 8-2-66 ससजुषो रुः and 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः।

Questions:

1. Commenting on the सूत्रम् 1-4-27 वारणार्थानामीप्सितः (used in step 1) the सिद्धान्तकौमुदी says – ईप्सित: किम्? यवेभ्यो गां वारयति क्षेत्रे। Please explain.

2. Commenting on example ‘यवेभ्यो गां वारयति’ given under the same सूत्रम् the तत्त्वबोधिनी says – यवसंयोगात् प्रागेव गां निवारयतीति ‘ध्रुवमपायेऽपादानम्’ इत्यनेनासिद्धावयमारम्भ:। Please explain.

3. Commenting further on the same सूत्रम् the तत्त्वबोधिनी says – बुद्धिपरिकल्पितापायमङ्गीकुर्वतो भाष्यकारस्य मते तु वैयर्थ्यमेतस्य स्फुटमेव। Please explain.

4. Where has the सूत्रम् 3-2-124 लटः शतृशानचावप्रथमासमानाधिकरणे been used in the example?

5. Which कृत् affix is used to form the प्रातिपदिकम् ‘अपवाद’ (used in the compound परापवादसस्येभ्य: in the example)?

6. How would you say this in Sanskrit?
“Dadhimukha – the guardian of Sugrīva’s honey-grove – warded off the monkeys from the honey.” Use the neuter (compound) प्रातिपदिकम् ‘मधुवन’ for ‘honey-grove.’

Easy questions:

1. Which सूत्रम् prescribes the substitution ‘आ’ in the form गाम्?

2. Where has the सूत्रम् 6-4-105 अतो हेः been used in the example?