Home » 2010 (Page 8)

Yearly Archives: 2010

नावम् fAs

अश्रुपूर्णमुखीं दीनां शोकभारावपीडिताम् |
वायुवेगैरिवाक्रान्तां मज्जन्तीं नावमर्णवे || ४|| श्रीमद्रामायणम् 3-55-4

Today we will derive the word नावम् in the above verse.

विवक्षा here is द्वितीया एकवचनम्

We start with the औकारान्त-स्त्रीलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “नौ”

1.  नौ + अम् The term “नौ” gets the प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-45 अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम् The सुँप्-प्रत्ययाः are ordained by 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌ ।

We get अम् because we are deriving he द्वितीया एकवचनम् .

2. नौ + अम्  — 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the अन्त्य-हल् (मकार:) from getting the इत्-संज्ञा by 1-3-3 हलन्त्यम् ।

3. न् + आव् + अम् —– 6-1-78 एचोऽयवायावः

4.  नावम् is the final form.

Questions:

1. Which verse in भगवद्गीता has the word नावम् in it?

2. Why didn’t 6-1-107 अमि पूर्वः apply after step 2?

3. Which word in the second line of the श्लोक: gives us a hint that we have an उपमा (simile/comparison)?

4. In the word वायुवेगै: which rule changes the तृतीया-बहुवचन-प्रत्यय: “भिस्” to “ऐस्”?

5. The वृत्ति: of the सूत्रम् 6-1-78 एचोऽयवायावः says “एचः क्रमादय् अव् आय् आव् एते स्युरचि॥” – from which सूत्रम् did the अनुवृत्ति: of अचि come?

6. Where is the सूत्रम् 6-1-87 आद्गुणः used in this verse?

स्वसा fNs

जानीषे त्वं जनस्थानं भ्राता यत्र खरो मम |
दूषणश्च महाबाहुः स्वसा शूर्पणखा च मे || — रामायणम् – 3.36.2

Today we will derive the word स्वसा in the above verse.
विवक्षा here is प्रथमा एकवचनम्

We start with the ऋकारान्त-स्त्रीलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “स्वसृ”

1.  स्वसृ + सुँ The term “स्वसृ” gets the प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-45 अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम्
The सुँ-प्रत्ययाः are ordained by 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌ ।
We get सुँ because we are deriving he प्रथमा एकवचनम् .
2. स्वसृ + स्   The उँ in सुँ gets इत्-सञ्ज्ञा by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत् and gets elided by 1-3-9 तस्य लोपः
3. स्वस् + अन् + स्  –by अनँङ्-आदेश: by 7-1-94 ऋदुशनस्पुरुदंसोऽनेहसां च ।
The अकार: gets इत्-सञ्ज्ञा by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत् and ङ् gets इत् सञ्ज्ञा by 1-3-3 हलन्त्यम् and both are elided by 1-3-9 तस्य लोपः
The आदेश: अन् is placed according to 1-1-53 ङिच्च
4. स्वसान् + स्  The उपधा-दीर्घ: (elongation of the penultimate letter) is mandated by 6-4-11 अप्तृन्तृच्स्वसृनप्तृनेष्टृत्वष्टृक्षत्तृहोतृपोतृप्रशास्तॄणाम्
5. स्वसान् + स्  = स्वसान् by 6-1-68 हल्ङ्याब्भ्यो दीर्घात्‌ सुतिस्यपृक्तं हल्
6. स्वसान् gets पद-सञ्ज्ञा by 1-4-14 सुप्तिङन्तं पदम् and 8-2-7 नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य allows us to drop the ending नकार:
7.  स्वसा

Questions:

1. In step 1 why was  4-1-5 ऋन्नेभ्यो ङीप्‌ not applied?
2. Many relationship words in English mimic the Sanskrit terms.  Please give the Sanskrit words (प्रातिपदिकम् and प्रथमा विभक्ति:) for the following – a) Mother  b) Parents (dual)   c) Son  d) Daughter  e) Brother  f) Sister
3.  Could we have used 8-2-23 संयोगान्तस्य लोपः instead of 6-1-68 हल्ङ्याब्भ्यो दीर्घात्‌ सुतिस्यपृक्तं हल् in step 5?
4.  Where does पाणिनि: define the term “अपृक्त”?
5. The द्वितीया एकवचनम् of the प्रातिपदिकम् “स्वसृ” is स्वसारम् while that of “मातृ” is मातरम् (as in वन्दे मातरम्).  Which सूत्रम् causes the difference?
6.  The समास: “महाबाहु” (that occurs in this verse) is used in the गीता most of the time to refer to अर्जुन:  Can you spot a place where it is used to refer to श्रीकृष्ण:?
7. Where does the word उशना come in the गीता? The प्रातिपदिकम् is उशनस् . Can you derive the प्रथमा एकवचनम् उशना using the rules that we used in this example? (Meaning of उशना is शुक्राचार्य:)

तद् fIs

नमः सर्वेभ्यः।

Today, we will look at the form तया from देवी-माहात्म्यम् 1-91

निर्गम्य दर्शने तस्थौ ब्रह्मणोऽव्यक्तजन्मनः।
उत्तस्थौ च जगन्नाथस्तया मुक्तो जनार्दनः॥

(1) तद् + टा – The सुँप्-प्रत्ययाः are ordained by 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌ । and since our विवक्षा is to make तृतीया एकवचनं रूपम्, we choose the टा प्रत्ययः. टा gets विभक्ति-सञ्ज्ञा by 1-4-104 विभक्तिश्च ।

(2) त अ + आ – By 7-2-102 त्यदादीनामः ।, तद् gets the अकारादेशः. The टकारः of टा gets इत्-स़ञ्ज्ञा by 1-3-7 चुटू । and takes लोपः by 1-3-9 तस्य लोपः ।

(3) त + आ – By 6-1-97 अतो गुणे । the अकारः of त and the अकारादेशः get पररूपम् as एकादेशः.

(4) त आ + आ – Since we are forming the रूपम् in the feminine, the टाप्-प्रत्ययः is ordained by 4-1-4 अजाद्यतष्टाप्‌ । Only आ remains after अनुबन्ध-लोपः.

(5) ता + आ – त and आ give ता by 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः ।

(6) ते + आ – By 7-3-105 आङि चापः ।, ता gets the एकारादेशः.

(7) तया – Final form is obtained by अयादि-सन्धिः (6-1-78 एचोऽयवायावः ।)

Question:

1.  Under the सूत्रम् 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌ we find the following statement in the सिद्धान्त-कौमुदी – “सुङस्योरुकारेकारौ जशटङपाश्चेत:”  Please explain what this means.  (The पदच्छेद: is सुङस्यो: उकारेकारौ जशटङपा: च इत:)

2. Please do सन्धि-विच्छेद: of ब्रह्मणोऽव्यक्तजन्मनः and जगन्नाथस्तया.  Please mention the relevant rules.

3. In step 7 after applying 6-1-78 एचोऽयवायावः why didn’t 8-3-19 लोपः शाकल्यस्य get a chance to apply and remove the यकार: optionally?

4. Which is the other term that पाणिनि: uses to refer to the प्रत्यय: टा?  Please give an example of a सूत्रम् (which we have studied) where पाणिनि: uses टा and also one where he uses the other term.

5. In step 2 the अकारादेश: replaced only the ending letter of तद् and in step 6 the एकारादेश: replaced only the ending letter of ता.  Which सूत्रम् was used to make this decision?

6.  From which सूत्रम् does the अनुवृत्ति: of एकार: (एत्) come into 7-3-105 आङि चापः?

भ्रुवौ fAd

नमः सर्वेभ्यः।

Today we will look at the form भ्रुवौ fAd (स्त्रीलिङ्ग-प्रातिपदिकम् “भ्रू”, द्वितीया-द्विवचनम्) from the देवी-कवचम् 23.

शिखामुद्योतिनी रक्षेदुमा मूर्ध्नि व्यवस्थिता।
मालाधरी ललाटे च भ्रुवौ रक्षेद्यशस्विनी॥

(1) भ्रू + औट् – The सुँप्-प्रत्ययाः are ordained by 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌ । Since our विवक्षा is to form the द्वितीया द्विवचनं रूपम्, the corresponding प्रत्ययः औट् is added.

(2) भ्रुवँङ् + औ – The टकारः of औट् gets इत् सञ्ज्ञा by 1-3-3 हलन्त्यम् । and takes लोपः by 1-3-9 तस्य लोपः । The ऊकारः of भ्रू gets the उवँङ्-आदेशः by 6-4-77 अचि श्नुधातुभ्रुवां य्वोरियङुवङौ ।

(3) भ्रुवौ – The अनुनासिक-अकारः and ङकारः gets इत्-सञ्ज्ञा by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत् । and 1-3-3 हलन्त्यम् । respectively and take लोपः by 1-3-9 तस्य लोपः । to give the final form.

Question:

1. What is the function of टकारः as इत् letter in the प्रत्ययः औट्? Does it cause any difference in form between the प्रथमा and द्वितीया द्विवचनं रूपम् of any प्रातिपदिकम्?

2.  In step 2, why did the आदेश: उवँङ् not replace the entire term भ्रू as per the rule 1-1-55 अनेकाल्शित्सर्वस्य?

3. Where is the प्रातिपदिकम् “भ्रू” used in the गीता?

4. Where is the rule 6-1-107 अमि पूर्वः used in this श्लोक:?

5. In the absence of 6-4-77 अचि श्नुधातुभ्रुवां य्वोरियङुवङौ, would we have applied 6-1-102 प्रथमयोः पूर्वसवर्णः in step 2?

नासिकायाम् fLs

नमः सर्वेभ्यः।

Today we will look at the सप्तमी एकवचनं रूपम् नासिकायाम् from देवी-कवचम् 26.

नासिकायां सुगन्धा च उत्तरोष्ठे च चर्चिका।
अधरे चामृतकला जिह्वायां च सरस्वती॥

(1) नासिका + ङि – The सुँप्-प्रत्ययाः are ordained by 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌ । of which the प्रत्ययः for the सप्तमी-एकवचनम् is ङि.

(2) नासिका + आम् – ङि gets the आम्-आदेशः by 7-3-116 ङेराम्नद्याम्नीभ्यः । The entire प्रत्ययः is replaced by the परिभाषा 1-1-55 अनेकाल्शित्सर्वस्य ।

(3) नासिका + या आम् – आम् gets the याडागमः by 7-3-113 याडापः । The टकारः of याट् is an इत् letter (by 1-3-3 हलन्त्यम्), whose प्रयोजनम् is to place the आगमः in front of आम् by the rule 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ ।

(4) नासिकायाम् – Final form obtained by सवर्ण-दीर्घ-सन्धिः (6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः ।)

Questions:

1. The वृत्तिः of 7-3-113 याडापः । reads आपो ङितो याट्। We have an आबन्ताङ्गम्. However, आम् does not have ङकारः as an इत्-letter. What is the rationale for applying 7-3-113 then, to get the याडागमः?

2.  Can you spot where in the शलोक: there is a violation of a सन्धि-नियम:?  What could be the reason that the सन्धिकार्यम् has not been done?

3. There is another word in the श्लोक: where the आगम: याट् is present.  Which one is it?  What is the प्रातिपदिकम्?

4. We don’t really need to use 1-1-55 अनेकाल्शित्सर्वस्य in step 2.  Why not?

5. Why is the ending म् of the प्रत्यय: आम् not an इत् by 1-3-3  हलन्त्यम्?

6.  Where is the प्रातिपदिकम् “नासिका” used in the गीता?  (It is part of a compound word.)

तस्याम् fLs

Namaste,

Today we will look at the derivation of the word तस्याम् from भगवद्गीता – 2.69

या निशा सर्वभूतानां तस्यां जागर्ति संयमी |
यस्यां जाग्रति भूतानि सा निशा पश्यतो मुनेः ||

The विभक्ति: of तस्याम् is सप्तमी एकवचनम् of  “तद्” प्रातिपदिकम् used in स्त्रीलिङ्गे

1.  तद्  gets the प्रातिपदिक-संज्ञा  by 1-2-45 अर्थवदधातुरप्रत्ययः प्रातिपदिकम् and gets the सर्वनाम-संज्ञा  1-1-27 सर्वादीनि सर्वनामानि

The विवक्षा  is to get  the  सप्तमी विभक्ति: एकवचन-रूपम्, so we start with तद् + ङि by applying 4-1-1 ङ्याप्प्रातिपदिकात्‌ and 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌

2.  तद् + ङि = त अ + ङि  = त + ङि   By the  application of  7-2-102 त्यदादीनामः, 1-1-52 अलोऽन्त्यस्य and 6-1-97 अतो गुणे

3.  त टाप् + ङि  Since we are deriving a feminine form, we have to add the प्रत्ययः  टाप् to त using 4-1-4 अजाद्यतष्टाप्

The beginning ट् of टाप् gets the इत्-संज्ञा by चुटू 1-3-7 and the ending प् gets the इत्-संज्ञा by हलन्त्यम् 1-3-3.  Both disappear by तस्य लोपः 1-3-9.

4.  त आ + ङि = ता + ङि by 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः

5.  ता  + इ  अनुबन्धलोपः by 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः

6.  त  + स्याट् + इ  7-3-114 सर्वनाम्नः स्याड्ढ्रस्वश्च,   1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ

7.  त  + स्या  + आम्  (ट् is an इत् by 1-3-3 हलन्त्यम् and is dropped  by 1-3-9 तस्य लोपः and आम् replaces ङि  by 7-3-116 ङेराम्नद्याम्नीभ्यः )

8. We apply  6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः to get तस्याम्

Questions:

1.  Could we have used 6-1-90 आटश्च instead of 6-1-101 अकः सवर्णे दीर्घः in step 8?

2.  In the सूत्रम् 7-2-102 त्यदादीनामः which सर्वनाम-शब्दा: are referred to by “त्यदादीनाम्”?

3.  What is the difference between सर्वनाम-स्थानम् and सर्वनाम-शब्द:?

4.  Which feminine noun in the श्लोक: is referred to by the pronoun तस्याम्?

5.  A feminine form of the  प्रातिपदिकम् “तद्” is used in the गीता in chapter 14 in the first five verses.  Can someone spot which one it is?  Why was the आगम: स्याट् not used in that form?

6.  In step 3, since the प्रत्यय: टाप् has टकार: as an इत्, why did it not go to the beginning of त by 1-1-46 आद्यन्तौ टकितौ?

सिद्धिदात्री fNs

नमः सर्वेभ्यः।

Today we will look at the प्रथमा एकवचनं रूपम् of the प्रातिपदिकं सिद्धिदातृ in the feminine. It appears in देवी-कवचम् 5.

नवमं सिद्धिदात्री च नवदुर्गाः प्रकीर्तिताः।
उक्तान्येतानि नामानि ब्रह्मणैव महात्मना॥

(1) सिद्धिदातृ + ङीप् – Since our विवक्षा is to form feminine gender forms, the feminine affixes are to be added. In this case, since we have a ऋदन्त-प्रातिपदिकम्, by 4-1-5 ऋन्नेभ्यो ङीप्‌ ।, the ङीप्-प्रत्ययः is ordained.

(2) सिद्धिदात्री – The ङकारः and पकारः of ङीप् get इत्-सञ्ज्ञा by 1-3-8 लशक्वतद्धिते । and 1-3-3 हलन्त्यम् । respectively, and take लोपः by 1-3-9 तस्य लोपः । Then, यण् सन्धिः happens by 6-1-77 इको यणचि । to give the ङीप्-प्रत्ययान्त-शब्दः.

(3) सिद्धिदात्री + स् – The सुँप्-प्रत्ययाः are ordained by 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌ । and we get सुँ because we are deriving the प्रथमा एकवचनं रूपम्. The अनुनासिक-स्वरः in the प्रत्ययः gets इत्-स़ञ्ज्ञा by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत् । and takes लोपः by 1-3-9 तस्य लोपः ।

(4) सिद्धिदात्री – The सकारः of the सुँ प्रत्ययः gets the अपृक्त-सञ्ज्ञा by 1-2-41 अपृक्त एकाल् प्रत्ययः । and takes लोपः by 6-1-68 हल्ङ्याब्भ्यो दीर्घात्‌ सुतिस्यपृक्तं हल् । to give the final form.

Questions:

1. If we take the लक्ष्मी-शब्दः, the final form would have been लक्ष्मीः  Why does the सकारः not take लोपः in this case, as opposed to a case like that of सिद्धिदात्री?

2. In the second step, does सिद्धिदात्री have the प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा? If not, what is the basis for adding the सुँप्-प्रत्ययाः? (Hint: Check out the वृत्तिः for the सूत्रम् 4-1-2.  Are the conditions satisfied?)

3.  Please do सन्धि-विच्छेद: of उक्तान्येतानि and ब्रह्मणैव  Please mention the relevant rules.

4. The word महात्मना is in समानाधिकरणम् with another word in the श्लोक:   Which one is that?  (When two words are in समानाधिकरणम् they refer to the same thing or person.  This means that they will generally have the same gender, number and case.)

देव्याः fGs

नमः सर्वेभ्यः।

Today we will look at the derivation of sixth case singular form देव्याः in the verse देवी-कवचम् 2.

अस्ति गुह्यतमं विप्र सर्वभूतोपकारकम्।
देव्यास्तु कवचं पुण्यं तच्छृणुष्व महामुने॥

(1) देवी + अस् – The सुँप्-प्रत्ययाः are ordained by 4-1-2 स्वौजसमौट्छस्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्‌ । Since our विवक्षा is to form the षष्ठी एकवचनं रूपम्, we take the corresponding प्रत्ययः ङस्. ङकारः gets the इत् सञ्ज्ञा by 1-3-8 लशक्वतद्धिते । and takes लोपः by 1-3-9 तस्य लोपः ।

(2) देवी + आट् अस् – By 1-4-3 यू स्त्र्याख्यौ नदी ।, देवी gets the नदी सञ्ज्ञा. This triggers the आडागमः by 7-3-112 आण्नद्याः ।

(3) देवी + आस् – The आ of the आगमः and the अ of अस् get a वृद्धिः letter as a single substitute by 6-1-90 आटश्च ।

(4) देव्याः – Final form by performing यण्-सन्धिः (6-1-77 इको यणचि ।) and by रुँत्व-विसर्गौ (8-2-66 ससजुषो रुः । and 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः ।)

Questions:

1. In the second step, why was the आगमः added to the beginning of the प्रत्ययः? How do we decide where to add it?
2. There are two words in the श्लोक: which have been used in the sense of सम्बोधने (address) – which are they?  What is the प्रातिपदिकम् in each case?

3. Do सन्धि-विच्छेद: of तच्छृणुष्व – please mention the relevant rules.

4.  In the compound महामुने which प्रातिपदिकम् was used to get the form “महा”? – we have seen some examples of this in the रामायणम् class.

मातॄः fAp

Today we will look at the word “मातॄ:” from देवी-माहात्म्यम् 8-50:

स चापि गदया दैत्य: सर्वा एवाहन्त् पृथक् ।

मातॄ: कोपसमाविष्टॊ रक्तबीजो महासुर: ॥

मातृ gets प्रातिपदिकसंज्ञा by 1-2-45 अर्थवदधातुरप्रत्‍ययः प्रातिपदिकम्.  प्रत्ययाः सुँ, औ, जस् etc. are mandated by

4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिँभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्. The विवक्षा here is द्वितीया विभक्तिः बहु्वचनम् so we begin with

1. मातृ + शस्

2. मातृ + अस्  1-3-8 लशक्वतद्धिते gives इत्संज्ञा to श् and 1-3-9 तस्य लोपः causes it to disappear. 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the स् in शस् from getting इत्संज्ञा

3. मातॄस्   6-1-102 प्रथमयोः पूर्वसवर्णः is applied.

4. मातॄः   Applying रुँत्व-विसर्गौ 8-2-66 ससजुषो रुँ, 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः

Questions:

1. The declension of मातृ-शब्द: differs from that of the पितृ-शब्द: only in the द्वितीया-बहुवचनम्  What is the form of पितृशब्द: in the द्वितीया-बहुवचनम्?  Which सूत्रम् causes the difference?

2.  In 6-1-102 प्रथमयोः पूर्वसवर्णः what does प्रथमयोः mean ?

3. Please give the सन्धि-विच्छेद: of स चापि along with the relevant rules.

4. Why did 4-1-5 ऋन्नेभ्यो ङीप् not apply in the case of the feminine प्रातिपदिकम् “मातृ”?

धियः fAp

Today we will look at the word “धिय:” from the गायत्री-मन्त्र: – “धियो यो न: प्रचोदयात्

धी gets प्रातिपदिकसंज्ञा by 1-2-45 अर्थवदधातुरप्रत्‍ययः प्रातिपदिकम्.  प्रत्ययाः सुँ, , जस् etc. are mandated by

4-1-2 स्वौजसमौट्छष्टाभ्याम्भिस्ङेभ्याम्भ्यस्ङसिँभ्याम्भ्यस्ङसोसाम्ङ्योस्सुप्. The विवक्षा here is द्वितीया विभक्तिः बहुवचनम् so we begin with

1. धी + शस्

2. धी+ अस् । 1-3-8 लशक्वतद्धिते gives इत्संज्ञा to श् and 1-3-9 तस्य लोपः causes it to disappear. 1-3-4 न विभक्तौ तुस्माः prevents the स् in शस् from getting इत्संज्ञा

3. धियँङ्+ अस् । 6-4-77 अचि श्नुधातुभ्रुवां य्वोरियङुवङौ gives इयँङ् as आदेशः to धी. By 1-1-53 ङिच्च this आदेशः applies to the last अल् in धी, i.e. to ईकारः

4. धिय् + अस् । अँ gets इत्संज्ञा by 1-3-2 उपदेशेऽजनुनासिक इत् and ङ् gets इत्संज्ञा by 1-3-3 हलन्त्यम् and both disappear by 1-3-9 तस्य लोपः

5. धियः Applying रुँत्व-विसर्गौ (8-2-66 ससजुषो रुँ, 8-3-15 खरवसानयोर्विसर्जनीयः)

Questions:

1. Which rule would have applied after step 2 if 6-4-77 were not there? What would have been the (undesired) form?

2. Why did 6-4-82 एरनेकाचोऽसंयोगपूर्वस्य not apply in step 3? Which required condition(s) was/were not satisfied?

3. Among the 24 forms in the declension table of the प्रातिपदिकम् “धी” how many are the form “धिय:”?

4.  The ending ईकार: of the term “धी” comes from a धातु: (Otherwise we couldn’t have used 6-4-77)  Which धातु: is it?

5.  The प्रातिपदिकम् in the word “यो” is “यद्”  Though we have not yet discussed consonant-ending stems, we have covered all the rules required to derive this form.  Can you show the derivation?

Recent Posts

November 2024
M T W T F S S
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930  

Topics