TBD.

करोतेः उत्तरस्य उकारप्रत्ययस्य वकारमकारादौ प्रत्यये परतः नित्यं लोपो भवति। कुर्वः। कुर्मः। उकारलोपस्य दीर्घविधौ अस्थानिवद्भावाद् हलि च 8-2-77 इति दीर्घत्वं प्राप्तम्, न भकुर्छुराम् 8-2-71 इति प्रतिषिध्यते।

TBD.

682 करोतेः प्रत्ययोकारस्य नित्यं लोपो म्वोः परयोः. कुर्वः. कुर्मः. कुरुते. चकार, चक्रे. कर्तासि, कर्तासे. करिष्यति, करिष्यते. करोतु. कुरुताम्. अकरोत्. अकुरुत..

–

–

437) नित्यं करोतेः 6-4-108

वृत्तिः करोतेः प्रत्‍ययोकारस्‍य नित्‍यं लोपो म्‍वोः परयोः । The उकारः of a प्रत्ययः following the verbal root √कृ (डुकृञ् करणे, # ८. १०) always takes लोप: (elision), when followed by a वकारः or मकारः।
Note: 6-4-108 is an अपवादः to 6-4-107 लोपश्चास्यान्यतरस्यां म्वोः।

उदाहरणम् – कुर्वः √कृ (तनादि-गणः, डुकृञ् करणे, धातु-पाठः # ८. १०), लँट्, कर्तरि-प्रयोगः, उत्तम-पुरुषः, द्विवचनम्।

The “डु” at the beginning of this धातुः gets इत्-सञ्ज्ञा by 1-3-5 आदिर्ञिटुडवः। The ञकारः at the end gets इत्-सञ्ज्ञा by 1-3-3 हलन्त्यम्। Both take लोप: by 1-3-9 तस्य लोपः। Since the √कृ-धातुः has ञकारः as इत् in the धातु-पाठः, by 1-3-72 स्वरितञितः कर्त्रभिप्राये क्रियाफले, the √कृ-धातुः is उभयपदी।

Let us consider the case where it takes a परस्मैपद-प्रत्यय:।

कृ + लँट् 3-2-123
= कृ + ल् 1-3-2, 1-3-3, 1-3-9
= कृ + वस् 3-4-78, 1-4-101, 1-4-102, 1-4-107. “वस्” gets सार्वधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-113
= कृ + उ + वस् 3-1-79
= कर् + उ + वस् 7-3-84, 1-1-51 (Note: Since the सार्वधातुक-प्रत्यय: “वस्” is अपित्, by 1-2-4 it behaves ङिद्वत् – as if it has ङकार: as a इत्। Hence 1-1-5 prevents the गुणादेश: for the उकार: which would have been done by 7-3-84.)
= कुर् + उ + वस् 6-4-110
= कुर्वस् 6-4-108
= कुर्वः 8-2-66, 8-3-15
Note: 8-2-79 न भकुर्छुराम् prevents the दीर्घादेशः (elongation) of the उपधा (उकारः) of the अङ्गम् “कुर्” that would have been done by 8-2-77.