TBD.

अचः इति निर्धारणे षष्ठी. जातौ च इदम् एकवचनम्. अचां संनिविष्टानाम् अन्त्यादचः परो मित् भवति. स्थानेयोग प्रत्यय परत्वस्य अयम् अपवादः. विरुणद्धि. मुञ्चति. पयांसि. मित्प्रदेशाः रुदादिभ्यः श्नम् 3-1-78 इत्येवम् आदयः. मस्जेरन्त्यात् पूर्वं नुममिच्छन्त्यनुषङ्गसंयोगाऽदिलोपार्थम्. मग्नः. मग्नवान्. मङ्क्ता. मङ्क्तुम्.

TBD.

241 अचां मध्ये योऽन्त्यस्तस्मात्परस्तस्यैवान्तावयवो मित्स्यात्. उपधादीर्घः. ज्ञानानि. पुनस्तद्वत्. शेषं पुंवत्.. एवं धन वन फलादयः..

39 मिदचोऽन्त्यात्परः। मकार इत् यस्य स मित् अन्त्यादचः परो भवतीत्यर्थे `शेमुचादीनाम्' इत्यादाविदं न प्रवर्तेत,तत्रान्त्यस्याचोऽभावादत आह–अच इति षष्ठ\उfffद्न्तमिति। `यतश्च निर्धारणमित्यनेने'ति शेषः। `अच' इत्येकत्वमविवक्षितं, तदाह–अचां मध्य इत्यादिना। अन्तावयव इति। एतच्च आद्यान्तावित्यतोऽन्तग्रहणानुवृत्त्या लभ्यते, आद्यन्तशब्दैकदेशस्यान्तशब्दस्य तन्मात्रे स्वरितत्वप्रतिज्ञाबलेनाऽनुवृत्तिसंभवात्। आदिग्रहणमनुवत्र्य परादित्वाभ्युपगमे तु वारीणीति बहुवचने सर्वनामस्थाने चासंम्बुद्धौ `इति नान्ताङ्गस्य विहितो दीर्घो न सिध्येत्। अभक्तत्वे तु वहंलिह इत्यत्र `वहाभ्रे लिहः' इति खशि, `अरुर्द्विष'दिति मुमि तस्य `मोऽनुस्वारः' इति मान्तस्य पदस्य विहितोऽनुस्वारो न स्यात्। वस्तुतस्तु यस्य समुदायस्य मिद्विहितस्तस्याऽचां मध्ये योऽन्त्यस्तस्य समुदायस्याऽन्तावयवय इति व्याख्येयम्। अत एव `समुदायभक्तो मित्' इति भाष्यं सङ्गच्छते। समासाश्रयविधौ मूकारश्च वक्ष्यति–`अङ्गस्य नुम्विधानात्तद्भक्तो हि नु'मिति।

33 मिदचोऽन्त्यात्परः। स्थानेयोगत्वस्य `प्रत्ययः'-परश्चे'ति परत्वस्य चायमपवादः। यशांसि वनानि। `नपुंसकस्य `झलचः' इति नुम्। रुणद्धि। `रुधादिभ्यः श्नम्'। ननु पूर्वयोगवदयमपि पुरस्तादपवादन्यायेन स्थानेयोगमात्रस्यापवादोऽस्त्विति चेन्नः, बाध्यसामान्यचिन्तामाश्रित्य स्वविषये प्राप्तं सर्वं बाध्यते इतीहाभ्युपगमात्, अन्यथा श्नमो मित्करणं व्यर्थं स्यात्। नच श्रवणार्थ एव मकारः स्यादिति वाच्यम्, `तृणह इ'मिति निर्देशात्। अचां मध्य इति। सूत्रे जात्यभिप्रायेण `अचः' इत्येकवचनमिति भावः। अचां मध्य इति किम् ?, मुञ्चति लुम्पति। `अन्त्यादचः परो मित्स्या'दिति प्राचो व्याख्यायां नैतत्सिध्येत्। `शे मुचादीना'मित्यत्रान्त्यस्याचोऽसंभवेन मित्परिभाषाया अपनुस्थितिप्रसङ्गात्। अन्ये त्वचोऽन्त्यात्परो मित्स्यादिति व्यत्यासेन योजयित्वा प्राचो व्याख्यानमपि कथंचित्समर्थयन्ते। पूर्वसूत्रादन्त इत्यनुवत्र्तते, एकदेशे स्वरितत्वप्रतिज्ञानात्। अतो व्याचष्टे-अन्तावयव इति। तेन `वारीणी'त्यादावङ्गस्य नान्तत्वेन दीर्घः सिद्धः। परादित्वे स न सिध्येत्। अभक्तत्वे तु `वहंलिह' इत्यत्र `वहाभ्रे लिहः' इति खशि `अरुर्द्विष'दिति मुमि मोऽनुस्वारो न स्यात्, अपदान्तत्वादिति भावः। यत्तु कैश्चिदुक्तमभक्तत्वे `वारिणी'ति दीर्घो न स्यादिति, तत् `तदादिग्रहणं स्यादिनुमर्थ'मित्यङ्गसंज्ञासूत्रस्थवार्तिकेनैव दूषितप्रायम्।

152) मिदचोऽन्त्यात् परः 1-1-47

वृत्ति: अचां मध्ये योऽन्त्यः, तस्मात्परस्तस्यैवान्तावयवो मित् स्यात्। An augment with मकारः as the इत् letter attaches itself after last vowel of the term to which it is prescribed.

गीतासु उदाहरणम् – श्लोकः 1.33

धन + शस् = धन + शि 7-1-20, 1-1-55 = धननुँम् + शि 7-1-72, 1-1-47 = धनन् + इ 1-3-2, 1-3-3, 1-3-8 = धनानि 6-4-8