TBD.

छन्दसि इति निवृत्तम्। ग्ला जि स्था इत्येतेभ्यो धातुभ्यः, चकारात् भुवश्च तच्छीलादिषु क्ष्नुः प्रत्ययो भवति। ग्लास्नुः। जिष्णुः। स्थास्नुः। भूष्णुः। गिच्चायं प्रत्ययो न कित्। तेन स्थः ईकारो न भवति। क्ङिति च 1-1-5 इत्यत्र गकारो ऽपि चर्त्वभूतो निर्दिश्यते, तेन गुणो न भवति। श्र्युकः किति 7-2-11 इत्यत्र अपि गकरो निर्दिश्यते, तेन भुव इड् न भवति। क्ष्तोर्गित्त्वान् न स्थ ईकारः कङितोरीत्वशासनात्। गुणाभावस्त्रिषु स्मार्यः श्र्युको ऽनिट्त्वं गकोरितोः। दंशेश्छन्दस्युपसङ्ख्यानम्। दंक्ष्णवः पशवः।

TBD.

–

921 ग्लाजिस्थश्च। निवृत्तमिति। व्याख्यानादिति भावः। चाद्भुव इत्यनुवकृष्यते। ग्ला, जि, स्था एषां द्वन्द्वात्पञ्चमी। ग्ला, जि,स्था, भू इत्येभ्यः क्स्नुः स्यात्तच्छीलादिष्वित्यर्थः। ककार इत्। `स्थास्नु' इत्यत्र कित्त्वलक्षणं `घुमास्थे' तीत्त्वमाशङ्क्याह– गिदयमिति। सूत्रे चर्त्वेन ककारनिर्देश इति भावः। गित्त्वान्न गुण इति। `क्क्ङिति चे'त्यत्र गस्य चर्त्वेन ककारान्तरप्रश्लेषादिति भावः। ननु भूष्णुरित्यत्र इट् स्यात्, `श्र्युकः किती'ति कित एव इण्निषेधात् , अस्य च गित्त्वादित्यत आह– श्र्युक इति। प्रश्लेषादिति। चर्त्वेनेति भावः।

756 ईत्त्वं नेति। `घुमास्थे'त्यादिः। गित्त्वादिति। `क्ङिति चे'त्यत्र गकारं प्रश्लिष्य गिति किति ङितीति व्याख्यानादिति भाव-। गकारप्रश्लेषादिति। नन्वेवं गकारे चत्र्वस्याऽसिद्धत्वात् `हशिचे'त्युत्वं स्यादित चेत्। सत्यम्। सौत्रोऽयं निर्देशः। तथा च वार्तिकं– ग्स्नोर्गित्त्वान्न स्थ ईकारः। क्ङितोरीत्त्वप्रशासनत्। गुणाऽभावस्त्रिषु स्मार्यः श्र्युकोऽनिट्त्वं कगोरितोः' इति। दङक्ष्णव इति। दंश दशने। `व्रश्चे'त्यादिना षत्वे `षढोः कः सी'ति कत्वम्। `आदेशप्रत्ययो'रिति षत्वम्। `अनिदिती'मिति नलोपो न,ग्स्नोर्गित्त्वेन प्राप्त्यभावात्।

Video

वृत्तिः एतेभ्यश्चाद्भुवश्च ग्स्नु: स्यात् तच्‍छीलादिषु कर्तृषु । Following any one of the verbal roots listed below, the affix ‘ग्स्नु’ may be used to denote an agent who performs an action because of his nature/habit or sense of duty or skill -
(i) √ग्लै (ग्लै हर्षक्षये १. १०५१)
(ii) √जि (जि जये १. ६४२, जि अभिभवे १. १०९६)
(iii) √स्था (ष्ठा गतिनिवृत्तौ १. १०७७)
(iv) √भू (भू सत्तायाम् १. १)

उदाहरणम् – जयति तच्छील:/तद्धर्मा/तत्साधुकारी = जिष्णु: ।

जि + ग्स्नु 3-2-139
= जि + स्नु 1-3-8, 1-3-9. 7-2-10 stops the augment ‘इट्’ which would have been done by 7-2-35. 1-1-5 stops the गुणादेश: which would have been done by 7-3-84
= जिष्नु 8-3-59
= जिष्णु 8-4-1. ‘जिष्णु’ gets the प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46.

उदाहरणम् – तिष्ठति तच्छील:/तद्धर्मा/तत्साधुकारी = स्थास्नु: ।

स्था + ग्स्नु 3-2-139
= स्था + स्नु 1-3-8, 1-3-9. 7-2-10 stops the augment ‘इट्’ which would have been done by 7-2-35. Note: 6-4-66 cannot apply here because ‘ग्स्नु’ is a गित् and not a कित् or a ङित्।
= स्थास्नु । ‘स्थास्नु’ gets the प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46.