TBD.
कालविशेषवाचिनः प्रातिपदिकात् ठञ् प्रत्ययो भवति शैषिकः। अणो ऽपवादः। वृद्धात् तु छं परत्वाद् बाधते। मासिकः। आर्धमासिकः। सांवत्सरिकः। यथाकथञ्चिद् गुणवृत्त्या अपि काले वर्तमानात् प्रत्यय इष्यते। कादम्बपुष्पिकम्। व्रैहिपलालिकम्। तत्र जातः 4-3-25 इति प्रागतः कालाधिकारः।
TBD.
1087 कालवाचिभ्यष्ठञ् स्यात्. कालिकम्. मासिकम्. सांवत्सरिकम्. (अव्ययानां भमात्रे टिलोपः). सायम्प्रातिकः. पौनः पुनिकः..
1361 कालाट्ठञ्। `कालशब्दस्यैव न ग्रहणं, किन्तु कालशब्दस्य, कालविशेषवाचकानां च ग्रहण'मिति `तदस्य परिमाणं' `सङ्ख्यायाः' इति सूत्रभाष्ये स्पष्टम्। तदाह– कालवाचिभ्य इति। सायंप्रातिकः पौनःपुनिक इति। `अव्ययानां भमात्रे' इति टिलोपः। `सायञ्चिर'मिति ठ्युठ्युलौ तु न भवतः, `नस्तद्धिते' इति सूत्रभाष्ये तथा प्रयोगदर्शनात्। शार्वरस्येति। समानकालिकं प्राक्रालिकमिति भाव्यमित्यर्थः। प्रामाणिका इति। केचित्तु अमुकः पुरतः परेद्युरित्यादिवदेतेऽपि शब्दा अव्युत्पन्नाः, पृष्टोदरादयो वा साधव इत्याहुः। इति यावदिति। व्याख्यानादिति भावः।
1072 कालाट्ठञ्। स्वरूपस्यैव न ग्रहणं, संधिवेलादिसूत्रेण संधिवेलात्रयोदशीचतुर्दशी–प्रभृतिभ्योऽवृद्धेभ्योऽपि ठञ्वाधनार्थमण्विधानात्। किं तु सर्वेषामपि कालवाचिनां ग्रहणमित्याशयेनाह—कालावाचिभ्य इति। यत्तु `स्वरूपस्य पर्यायाणां च न ग्रहण 'मिति पदमञ्जर्यादिषु स्थितम्। तदसत्। `कालिकः संबन्धः', `कालिकी व्याप्ति'रित्यादिप्रयोगाऽनापत्तेः। न च विशेषाणामेव सन्धिवेलादिसूत्रेण सन्धिवेलादिभ्योऽण्विधानं ज्ञापकमिति वाच्यं, तस्य स्वरूपमात्रग्रहणनिरासकत्वेनापि साफल्यात्। गौणमुख्यन्यायस्त्विह नाश्रीयते। तेन कदम्बपुष्पसाहचर्यात्कदम्बपुष्पः कालः, व्रीहिपलालसाहचर्याद्व्रीहिपलालः कालः, तत्र भवं कादम्बपुष्पिकं व्रैहिपलालिकमित्याकरः। अत्रहि प्रमाणं सन्धिवेलादिसूत्रे अनेन कालग्रहणेन नक्षत्राणां विशेषणमेवेत्याहुः। न च पुष्पदिशब्दानां कालो मुख्य एवार्थः, `लुबविशेषे'इति व्युत्पादनात्, तथा च कालविशेषणमुक्तार्थे न प्रमाणमिति वाच्यं, पुष्यादिसमीपस्थचन्द्रमसा युक्ते काले पुष्यादिशब्दानां गौणत्वात्। `लुबविशेषे'इति शास्त्रमपि गौणवृत्तित्वान्वाख्यायकमेवेति दिक्। एवं स्थिते `कालवाचिभ्य'इति मूलस्य `कालप्रतिपादकेभ्यः'इति फलितोऽर्थः।
TBD.