TBD.
ईकारः आदेशो भवति आकारन्तस्य अङ्गस्य यति परतः। देयम्। धेयम्। हेयम्। स्तेयम्।
TBD.
777 यति परे आत ईत्स्यात्. देयम्. ग्लेयम्..
664 इद्यति। आत इति। `आतो लोप इटि चे'त्यतस्तदनुवृत्तेरिति भावः। गुण इति। दाधातोः `अचोय'दिति यति अत ईत्त्वे `सार्वधातुकाद्र्धधातुकयो'रिति गुण इति भावः। ग्लेयमिति। `ग्लै हर्षक्षये' इति धातोर्यति `आदेचः' इत्यात्त्वे ईत्त्वे गुण इति भावः। तकिशसीति। तकि,शसि , चति , यति, जनी प्रादुर्भावे' इति धातवः। अत्र सर्वत्र अकर्मकेभ्यो भावे प्रत्ययः। सकर्मकेभ्यस्तु कर्मण्यपीति विवेकः। ननु `अर्हे कृत्यतृचश्चे'त्यर्हेऽपि जनेण्र्यताऽपि जन्यमिति रूपसिद्धेर्जनिग्रहणं व्यर्थमित्यत आह–स्वरार्थ इति। `यतोऽनावः' इत्याद्युदात्तार्थ इत्यर्थः। ननु ण्यति उपधावृद्धिः स्यादतस्तदभावार्थमिह जनेर्यद्विधिस्त्वित्याशङ्क्य निराकरोति- - न च वृद्धिप्रसङ्ग इति। कुत इत्यत आह– जनिवध्योरिति। हनो वेति। हनधातोर्यद्वा स्यात्, `प्रकृतेर्वधादेशश्चेत्यर्थः। पक्षे इति। यदभावपक्षे इत्यर्थः। घात्य इति। ण्यति `हनस्तोऽचिण्णलो'रिति नस्य तः। कुत्वम्। उपधावृद्धिः। वधादेशस्तु यत्संनियोगशिष्टत्वान्नेति भावः।
553 * हनो वा यद्वधश्च वक्तव्यः। हनो वा यदिति। हन्तेर्वा यत्स्यात्। यत्संनियोगेन वधादेशस्तु नित्य एव। यद्यपि वधमर्हतीति वध्य इति `शीर्षच्छेदाद्यच्चे'त्यतो यदित्यनुवर्तमाने `दण्डादिभ्यः' इति तद्धितेन यताऽपि सिध्यति तथाप्यसिवध्यो मुसलवध्य इति समासो न सिध्येत्। कृति पुनः `कर्तृकरणे कृता' इति सिध्यति। न चासिवधमर्हतीति विग्रहे कृतसमासादेव तद्धितोऽस्त्विति वाच्यम्। दण्डादिषु केवलस्य वधशब्दस्य पाठात्प्रत्ययविधौ तदन्तविदेश्च प्रतिषेधात्, स्वरे भेदाच्च। असिवधशब्दाद्यति हि सति `तित्स्वरित'मिति स्वरितः प्रसज्येत। कृदन्तेन समासे तु कृदुत्तरपदप्रकृतिस्वरेण वध्यशब्द आद्युदात्तः। अतएव वध्यशब्देन तद्धितान्तेन सह सुप्सुपेति समास इत्यपि न वाच्यम्, अन्तोदात्तत्वप्रसङ्गादिति दिक्। घात्य इति। `हनस्तोऽचिण्णलोः' इति तत्वम्। `हो हन्तेः' इति कुत्वम्।
वृत्तिः यति पर आत ईत् स्यात् । When the affix यत् follows, the ending आकारः of the अङ्गम् is replaced by a ईकारः।
उदाहरणम् – दीनजनाय वित्तं देयम्। देयम् is derived from √दा (डुदाञ् दाने ३. १०).
दा + यत् 3-1-97
= दा + य 1-3-3, 1-3-9. Note: “य” gets आर्धधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-114
= दी + य 6-4-65
= देय 7-3-84
“देय” gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46