TBD.

पूर्वेण ङीप् प्राप्तः प्रतिषिध्यते। अपरिमाणान्तात् द्विगोः बिस्ताऽचितकम्बल्यान्ताच् च तद्धितलुकि सति ङीप् प्रत्ययो न भवति। बस्तादीनां परिमाणार्थं ग्रहणम्। सर्वतो मानं परिमाणम्। अपरिमाणान्तात् तावत् पञ्चभिरश्वैः क्रीता पञ्चाश्वा। दशाश्वा। कालः च सङ्ख्या न परिमाणम्। द्विवर्षा त्रिवर्षा। द्वाभ्यां शताभ्यां क्रीता द्विशता। त्रिशता। बिस्तादिभ्यः द्विबस्ता। त्रिबस्ता। द्व्याचिता। त्र्याचिता। द्विकम्बल्या। त्रिकम्बल्या। अपरिमाण इति किम्? द्व्याढकी। त्र्याढकी। तद्धितलुकि इति किम्? समाहारे पञ्चाश्वी। दशाश्वी।

TBD.

–

474 तदाह-अपरिमाणान्तादित्यादिना। अपरिमाणान्तमुदाहरति-पञ्चभिरिति। तद्धितलुकं दर्शयति-आर्हीयष्ठक्, अध्यर्धेति लुगिति। पञ्चभिर\उfffदौः क्रीतेति विग्रहे `तद्धितार्थ' इति द्विगुः। `आर्हादगोपुच्छसङ्ख्यापरिमाणाट्ठ'गित्यधिकारे `तेन क्रीत'मिति ठक्, `अध्यर्धपूर्वाद्द्विगोर्लुगसंज्ञाया'मिति तस्य लुक्। अत्र `द्विगोः' इति ङीप् न भवति, अपरिमाणान्तद्विगुत्वात्। नन्वत्र `द्विगो'रिति प्राप्तङीब्निषेधेऽपि `टिड्ढाण'ञिति ठग्निमित्तको ङीब् दुर्वारः। द्वाभ्यां शताभ्यां क्रीता द्विशतेत्यत्र `सङ्ख्याया अतिशदन्तायाः' इति कनः `अध्यर्धे'ति लुकि `अपरिमाणे'ति निषेधस्य चरितार्थत्वादिति चेत्सत्यम्, `टिड्ढाण'ञित्यत्र प्रत्यासत्त्या टिड्ढाणञादीनां यो।ञकारस्तदन्तमिति विवक्षितम्। पञ्चा\उfffदाशब्दश्चायं ठगवयवाकारान्तो न भवतीति न दोषः। नच प्रत्ययलक्षणेन ठगवयवाकारान्तत्वं शङ्क्यं, वर्णाश्रये प्रत्ययलक्षणाऽभावात्। विस्तादिशब्दानां तु परिमाणविशेषवाचित्वात् `अपरिमाणे'त्यनेनाऽप्राप्तेः पृथगुपादानम्। द्वौ बिस्ताविति। `सुवर्णबिस्तौ हेम्नोऽक्षे' इत्यमरः। `गुञ्जाः पञ्च-आद्यमाषकः। ते षोडश अक्ष इति च। गुञ्जापञ्चकं माषपरिम#आणम्। माषषोडशकम् अक्षपरिमाणम्, तच्च अशीतिगुञ्जात्मकम् तस्मिन् हेमविषये अक्षपरिमाणे सुवर्णबिस्तशब्दावित्यर्थः। द्वौ बिस्तौ पचतीति विग्रहे `तद्धितार्थ' इति द्विगुः। `सम्भवत्यवहरतिपचती'ति ठक्, तस्य `अध्यर्धे' ति लुक्। `द्विगो'रिति ङीपि प्रितषिद्धे सति टापि-`द्विबिस्ता मूषा'। द्विबिस्त परिमाणकहिरण्यं द्वावयतीत्यर्थः। पचिरिह द्रावणे द्रष्टव्यः। द्व्याचितेति। `आचितो दश भाराः' इत्यमरः। `तुला स्त्रियां पलशतं भारः स्यादिं?वशतिः पुमा'निति च। द्वावाचितौ वहतीत्यर्थे `आढकाचिढपात्रात्खोऽन्यतरस्याम्'द्विगोष्ठं श्च' इति खठनोरभावे प्राग्वतीयष्ठञ्। `अध्यर्धे'ति तस्य लुक्। अनेन `द्विगोः' इति ङीपि निषिद्धे टापि-`द्व्याचिता शकटी'। द्विकम्बल्येति। कम्बलस्य प्रकृतिभूतं द्रव्यं कम्बल्यम् ऊर्णापलशतं। `तदर्थं विकृतेः प्रकृतौ' इत्यर्थे `कम्बलाच्च संज्ञाया'मिति यत्। द्वाभ्यां कम्बल्याब्यां क्रीतेति विग्रहे `तेन क्रीत'मिति ठञः `अध्यर्द्धे'ति लुक्, `द्विगो'रिति ङीपि अनेन प्रतिषिध्दे टाप्। नन्वत्र। `न तद्दितलुकी'त्येवास्तु। तावतैव पञ्चभिर\उfffदौः क्रीता पञ्चा\उfffदोति सिद्धेः `अपरिमाणे'ति मास्तु। एवंच द्विबिस्ता द्व्याचिता द्विकम्बल्येत्यपि सिद्धे विस्तादिग्रहणमपि मास्त्वित्यत आह–परिमाणान्तात्त्विति। `गुञ्जाः पञ्च तु माषः स्यात्ते सुवर्णस्तु षोडश। पलं सुवर्णाश्चत्वारः पञ्च वापि प्रकीर्तितम्॥ पलद्वयं तु प्रसृतं द्विगुणं कुडवं मतम्। चतुर्भिः कुडवैः प्रस्थः प्रस्थाश्चत्वार आढकः॥' इति स्मृतिः। द्वावाढकौ पचतीति विग्रहे `आढकाचितपात्रात्खोऽन्यतरस्यां'`द्विगोष्ठंश्चे'ति खठनोरभावे प्राग्वतीयष्ठञ्। `अध्यर्धे'ति लुक्। `द्विगोः' इति ङीप्। द्व्याढकीति रूपम्। `न तद्धितलुकी'त्येवावत्येवोक्तेऽत्रापि ङीपो निषेधः स्यात्। अतोऽपरिमाणान्न तद्धितलुकीति वक्तव्यम्। तावत्युक्ते द्विबिस्तेत्यादौ परिमाणत्वान्ङीब्निषेधो न स्यात्। अतो बिस्तादिग्रहणमपीति।

427 पञ्चा\उfffदोति। नन्वत्र `द्विगो'रिति ङीब्माभूत्, ठगन्तत्वात्तु स्यादेव। न च `अपरिमाणे'ति निषेधस्यनिरवकाशतेति वाच्यम्, पञ्चानामजानां निमित्तं धनपतिसंयुक्तिः `पञ्चाजा' `पञ्चोष्ट्रे'त्यादौसावकाशत्वात्। तत्र हि `गोद्द्यचोऽसङ्ख्ये'ति यत्प्रत्ययस्य `अध्यर्धपूर्वे'त्यादिना लुगिति चेदत्राहुः–`ठको योऽकार' इति व्याख्यानाट्ठगन्तलक्षणो ङीब्नेति। द्विबिस्तेति। `सुवर्णबिस्तौ हेम्नोऽक्षे'इत्यमरः। `आचितो दश भाराः स्युः'। द्विकम्बल्येति। द्वाभ्यां कम्बल्याभ्यां क्रीता। कम्बल्यम्—ऊर्णापलशतम्। `कम्बलाच्च संज्ञाया'मिति यत्। ततः क्रीतार्थस्य ठञो लुक्। ह्रढकीति। द्वावाढकौ पचतीति विग्रहे `आढकाचितपात्रात्खोऽन्यतरस्याम्', `द्विगोष्ठंश्चे'ति खठनौ विहितौ, ताभ्यां मुक्ते प्राग्वतीयष्ठञ्। तस्य `अध्यर्द्धे'ति लुक्। एतेन `द्द्याचिता'व्याख्याता। स्यादेतत्—`काण्डान्ता'दित्युत्तरसूत्रे `परितः सर्वतो येन मीयते तत्– परिमाणमाढककुडवादि, न तु परिच्छेदकमात्र'मिति मनोरमायां स्थितम्। तथा चाऽपरिमाणत्वादेव सिद्धे बिस्तादिग्रहणमिह व्यर्थं स्यात्। अत्राहुः–`उन्मानस्य निषेदे बिस्तादीनामेवे'ति नियमार्तं तद्ग्रहणं, तेन `द्विकार्षापणी'`द्द्यक्षी'त्यादी सिध्यतीति।

TBD.