TBD.
चिति स्मृत्याम्, पूज पूजायाम्, कथ वाक्यप्रबन्धे, कुबि आच्छादने, चर्च अध्ययने चुरादिः, एभ्यो धातुभ्यः युचि प्राप्ते स्त्रियाम् अङ् प्रत्ययो भवति। चिन्ता। पूजा। कथा। कुम्बा। चर्चा। चकारात् युचपि भवति। चिन्तना।
TBD.
–
–
1565 चिन्तिपूजि। चकारोऽनुक्तसमुच्चयार्थः। तेन तोलयतेस्तुलेति हरदत्तः। अतएव `तुलां यदारोहति दन्तवाससा' इति नैषधकृदाह। युचोऽपवादैति। `ण्यासश्रन्थे'ति वक्ष्यमाणस्येत्यर्थः।
वृत्तिः अङ् स्याद्युचोऽपवाद:। Following verbal roots √चिन्त् (चितिँ स्मृत्याम् १०. २), √पूज् (पूजँ पूजायाम् १०. १४४), √कथ (कथ वाक्यप्रबन्धे (वाक्यप्रबन्धने) १०. ३८९), √कुम्ब् (कुबिँ छादने १०. १५७) and √चर्च् (चर्चँ अध्ययने १०. २३७), the affix ‘अङ्’ is used to denote in the feminine gender either (i) the sense of the verbal root as having attained to a completed state or (ii) any कारक: except the agent of the action, provided the word so derived is a proper name.
Note: The affix ‘अङ्’ prescribed by this सूत्रम् is a अपवाद: (exception) to the affix युच् prescribed by 3-3-107.
उदाहरणम् – पूजनं पूजा derived from the verbal root √पूज् (पूजँ पूजायाम् १०. १४४).
पूज् + णिच् 3-1-25
= पूज् + इ 1-3-3, 1-3-7, 1-3-9
= पूजि । ‘पूजि’ gets the धातु-सञ्ज्ञा by 3-1-32.
पूजि + अङ् 3-3-105
= पूजि + अ 1-3-3, 1-3-9
= पूज् + अ 6-4-51
= पूज + टाप् 4-1-4
= पूज + आ 1-3-3, 1-3-7, 1-3-9
= पूजा 6-1-101. ‘पूजा’ gets the प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46.