TBD.

सप्तम्यन्त उपपदे जनेर् धतोः डः प्रत्ययो भवति। उपसरे जातः उपसरजः। मन्दुरजः।

TBD.

814

817 सप्तम्यां जनेर्डः। सप्तम्यन्ते उपपदे जनेर्भूताऽर्थाड्ड इत्यर्थः। सरसिजमिति। डित्त्वसामथ्र्यादभस्यापि टेर्लोपः। `हलदन्ता'दिति, `तत्पुरुषे कृतीटति वा अलुक्। मन्दुरज इति। `वाजिशाला तु मन्दुरे'त्यमरः।

674 मन्दुरायामिति। `वाजिशाला तु मन्दुरा' इत्यमरः।

Video

वृत्तिः सप्तम्यन्त उपपदे जनेर्भूते डः स्यात् । When in composition with a पदम् which ends in the seventh (locative) case, the verbal root √जन् (जनीँ प्रादुर्भावे ४. ४४) may take the the affix “ड” provided the verbal root is used to denote an action in the past tense.

उदाहरणम् – सरसि जातमिति सरसिजम्/सरोजम्।

सरस् + ङि + जन् + ड 3-2-97
Note: In the सूत्रम् 3-2-97, the term सप्तम्याम् ends in the seventh (locative) case. Hence “सरस् + ङि” gets the उपपद-सञ्ज्ञा here by 3-1-92
= सरस् + ङि + जन् + अ 1-3-7, 1-3-9
= सरस् + ङि + ज् + अ By 6-4-143 टेः। Note: The अङ्गम् does not have the भ-सञ्ज्ञा here. But still टि-लोप: is done because otherwise no purpose would be served by having डकार: as a इत् in “ड”। डित्वसामर्थ्यादभस्यापि टेर्लोपः।
= सरस् + ङि + ज

Now we form the compound between “सरस् + ङि” (which is the उपपदम्) and “ज” using the सूत्रम् 2-2-19. Note: Here “सरस् + ङि” is the उपपदम् and hence it gets the उपसर्जन-सञ्ज्ञा by 1-2-43
In the compound, “सरस् + ङि” is placed in the prior position as per 2-2-30 “सरस् + ङि + ज” gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46

Example continued under 6-3-14