TBD.
कृञो वृषश्च विभाषा क्यप् प्रत्ययो भवति। करोतेर् ण्यति प्राप्ते वर्षतेः ऋदुपधत्वात् नित्ये क्यपि प्राप्ते विभाषार्भ्यते। कृत्यम्, कार्यम्। वृष्यम्, वर्ष्यम्।
TBD.
–
691 विभाषा कृवृषोः। पञ्चम्यर्थे षष्ठी। कृञ ऋदन्तत्वान्नित्यं ण्यति प्राप्ते, वृषेरृदुपधत्वान्नित्यं क्यपि प्राप्ते च क्यब्विकल्पोऽयम्। पक्षे इति। क्यबभावपक्षे विशेषो वक्ष्यते इत्यर्थः।
–
वृत्तिः क्यप् स्यात् । The two verbal roots √कृ (डुकृञ् करणे ८. १०) and √वृष् (वृषुँ सेचने हिंसासङ्क्लेशनयोश्च १. ८०३) optionally take the affix “क्यप्”। Note: In the other case the affix “ण्यत्” is used as per 3-1-124 ऋहलोर्ण्यत्।
उदाहरणम् – कृत्यम्/कार्यम् derived from √कृ (डुकृञ् करणे ८. १०).
“क्यप्”-पक्षे
कृ + क्यप् 3-1-120
= कृ + य 1-3-3, 1-3-8, 1-3-9
= कृ तुँक् + य 6-1-71, 1-1-46. Note: Since the affix “क्यप्” is a पित्, hence 6-1-71 applies.
= कृ त् + य 1-3-2, 1-3-3, 1-3-9. Note: The affix क्यप् is a कित्। This allows 1-1-5 to prevent 7-3-86 from applying.
“कृत्य” gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46
“क्यप्”-अभावे
कृ + ण्यत् 3-1-124
= कृ + य 1-3-3, 1-3-7, 1-3-9. Note: “य” gets आर्धधातुक-सञ्ज्ञा by 3-4-114
= कर् + य 7-3-84, 1-1-51
= कार्य 7-2-116
“कार्य” gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46
Similarly वृष्यम्/वर्ष्यम्।