TBD.

राजसुय सुर्य मृषोद्य रुच्य कुप्य कृष्टपच्य अव्यथ्य इत्येते शब्दाः क्यपि निपात्यन्ते। राज्ञा सोतव्यः, राजा वा इह सूयते राजसूयः क्रतुः। सूसर्तिभ्यां क्यप्, सर्तेरुत्वं, सुबतेर् वा रुडागमः। सरति सुवति व सूर्यः। मृषापूर्वस्य वदतेः पक्षे यति प्राप्ते नित्यं क्यब् निपात्यते। मृषापूर्वस्य मृषोद्यम्। रोचते ऽसौ रुच्यः। कर्तरि क्यप्। गुपेरादेः क्त्वं च सज्ञायाम्। कुप्यम्। गोप्यम् अन्यत्। कृष्टे पच्यन्ते कृष्टप्च्याः। कर्मकर्तरि निपातनम्। न व्यथते अव्यथ्यः।

TBD.

–

685 राजसूय। राज्ञेति। क्षत्रियेणेत्यर्थः। अभिषवेति। ग्रावभी रसनिष्पत्त्यर्थं सोमलातानां कुट्टनमभिषवः, तत्प्रणाडिकया निष्पादयितव्यो यज्ञविशेषो राजसूय इत्यन्वयः। यद्वेति। लताविशेषात्मकः सोमो राजशब्देन विवक्षितः, `राजानं क्रीणाती'त्यादौ तथा प्रसिद्धेः। स राजा सूयते = अभिषूयते अत्र यज्ञविशेषे इति व्युत्पत्या राजसूय इत्यन्वयः। `कर्तरि कृ'दित्यधिकारात्कथमधिकरणव्युत्पत्तिरित्यत आह– अधिकरणे क्यबिति। कुत इत्यत आह– निपातनादिति। ननु षुञ्धातोः क्यपि कथं दीर्घः, `अकृत्सार्वधातुकयो'रित्यतस्य कृत्यप्रवृत्तेरित्यत आह– निपातनाद्दीर्घ इति। निपातनादित्युभयत्रान्वेति। उत्वमिति। तस्य रपरत्वे `हलि चे'ति दीर्घ इत्यपि बोध्यम्। मृषोद्यमिति। क्यपि `वचिस्वपी'ति संप्रसारणम्। रोचतेरिति। रुचदातोः क्यपि `रुच्य' इति रूपमित्यर्थः। गुपेरिति। गुब्धातोः क्यप्, प्रकृतेरादिवर्णस्य ककारश्च संज्ञायां निपात्यते इत्यर्थः। सुवर्णरजतभिन्नं धनं कुप्यमिति ज्ञेयम्। तथा च `हेमरूपे कृताऽकृते' इत्युक्त्वा अमर आह– `ताभ्यां तदन्यत्तत्कुप्यमिति। कृष्ट इति। कृष्टप्रदेशे ये स्वयं पच्यन्ते = फलन्ति ते कृष्टपच्या इत्यर्थः। कर्मकर्तरीति। अत्र कर्मकर्तरि क्यबित्यर्थः। निपातनादिति भावः। शुद्धे त्विति। मुक्यकर्मणि तुण्यति उपधावृद्धौ `चजो'रिति कुत्वे `कृष्टपाक्य' इति रूपमित्यर्थः। अव्यथ्य इति। अत्र निपातनात्कर्तरि क्यबिति भावः।

569 राजसूय। यद्वेति। `राजानं क्रीणन्ति' इत्यादौ तथा दर्शनादिति भावः। षुञ् अभिषव इत्यस्य ह्यस्वान्तत्वादाह– निपातनाद्दीर्घ इति। निपातनं च रूढ\उfffद्र्थमपि।तेनाद्यपक्षे अ\उfffदामेघादौ, द्वितीयपक्षे ज्योतिष्टोमादौ च नातिप्रसङ्गः। उत्वमिति। तस्य रपरत्वात् `हलि च' इति दीर्घ इति भावः। नित्यं क्यबिति। तेन `वदः सुपि क्यप्च' इति यत्प्रत्ययो नेति भावः।

TBD.