TBD.

यो य आत्मा, यद् यदात्मीयम्, तत्तद्, यथास्वम्, तस्मिन् यथायथम् इति निपात्यते। यथाशब्दस्य द्विर्वचनं नपुंसकलिङ्गता च निपात्यते। ज्ञाताः सर्वे पदार्थाः यथायथम्। यथास्वभावम् इत्यर्थः। सर्वेषां तु यथायथं यथात्मीयम् इत्यर्थः।

TBD.

–

यथास्वे यथायथम्। वीप्सायामिति। कार्त्स्न्येसंबन्धो वीप्सेत्युक्तम्। स्वशब्दार्थगतकार्त्स्न्ये द्योत्ये यथाशब्दस्य स्वशब्देनाऽव्ययीभाव इत्यर्थः। कृत्स्न श्चासौ स्वश्चेत्यस्वपदविग्रहः, नित्यसमासत्वात्। स्वशब्दस्तु आत्मात्मीयज्ञातिधनवाची। इह तु आत्मात्मीयवाच्येव गृह्रते, नतु ज्ञातिधनवाची, व्याख्यानादित्यभिप्रेत्य विग्रहवाक्यस्य फलितमर्थमाह–द्वे इति। `स्त' इति शेषः। निपातनादिति भावः। न च `नित्यवीप्सयो'रित्येव वीप्सया द्वित्वमिह सिद्धमिति शङ्क्यम्, द्वित्वविषयस्य शब्दस्य लक्षणया कार्त्स्न्यविशिष्टे वृत्तावेव वीप्सायां द्विर्वचनविधानात्। अन्यथा `सर्वो घटः' इत्यादौ सर्वशब्दस्यापि द्वित्वापत्तेरिति भावः। क्लीबत्वमिति। `यथा-यथा इति समुदायस्ये'ति शेषः। अन्यथा अव्ययत्वादलिङ्गत्वं स्यादिति भावः। एवं च कृत्तद्वित्वस्य नपुंसकह्यस्वत्वं च फलितम्। यथायथं ज्ञातेति। अत्र `ज्ञाते'ति तृन्नन्तम्। `तद्योगे `न लोके'ति षष्ठीनिषेधात्कर्मणि द्वितीया। तृजन्तत्वे तु `यथायथस्य ज्ञाते'त्येव।

1598 यीऽयमात्मेत्यादि। आत्मात्मीययोरपि स्वशब्दवाच्यत्वात्। यथायथमिति। `न लोके'त्यनेन कृद्योगषष्ठीनिषेघः, ज्ञातेत्यस्य तृन्नन्तत्वात्। `यो य आत्मा'इत्यर्ते विद्यमानयथायथशब्दस्यार्थमाह—यतास्वभावमिति। `आत्मा यत्नो धृतिर्बुद्धिः स्वबावो ब्राहृ वष्र्म चे'त्यमरः।

TBD.