TBD.
ईषदादयो ऽनुवर्तन्ते। कर्तृकर्मणोः इति न स्वर्यते। कृच्छ्राकृच्छ्रार्थेषु ईषदादिषु उपपदेषु आकारान्तेभ्यो धतुभ्यः युच् प्रत्ययो भवति। खलो ऽपवादः। ईषत्पानः सोमो भवता। दुष्पानः। सुपानः। ईषद्दानो गौर्भवता। दुर्दानः। सुदानः।
TBD.
880 खलोऽपवादः. ईषत्पानः सोमो भवता. दुष्पानः. सुपानः..
–
1582 इत्यादीति। आदिशब्देन दुर्दर्शनः। दुर्धर्षणः। दुर्मर्षणः।
वृत्तिः ईषद्दुःसुषु दुःखसुखार्थेषूपपदेष्वातो युच् । The affix युच् is used following a verbal root ending (ref. 1-1-72) in ‘आ’ when in composition with either ‘ईषत्’ or ‘दुर्’/'दुस्’ or ‘सु’ used in the sense of ‘difficulty’ or ‘ease.’
Note: खलोऽपवाद: । The affix ‘युच्’ prescribed by this सूत्रम् is a अपवाद: (exception) to the affix ‘खल्’ prescribed by 3-3-126.
उदाहरणम् – सुपानं विषं शङ्करेण । सुखेन पीयत इति सुपानम् । ‘सुपान’ is derived from the verbal root √पा (पा पाने १. १०७४) in composition with ‘सु’।
सु + पा + युच् 3-3-128
Note: The term ईषद्दुःसुषु (which comes as अनुवृत्ति: in to 3-3-128 from 3-3-126 ईषद्दुःसुषु कृच्छ्राकृच्छ्रार्थेषु खल्) ends in the seventh (locative) case. Hence ‘सु’ gets the उपपद-सञ्ज्ञा here by 3-1-92.
= सु + पा + यु 1-3-3, 1-3-9
= सु + पा + अन 7-1-1, 1-1-55
= सु + पान 6-1-101
Now we form the compound between ‘सु’ (which is the उपपदम्) and ‘पान’ using the सूत्रम् 2-2-19. Note: Here ‘सु’ is the उपपदम् and hence it gets the उपसर्जन-सञ्ज्ञा by 1-2-43. In the compound, ‘सु’ is placed in the prior position as per 2-2-30.
= सुपान । ‘सुपान’ gets प्रातिपदिक-सञ्ज्ञा by 1-2-46.